Verslaafd aan organiseren

Het boek Verslaafd aan organiseren maakt op basis van het door de Jong uitgevoerde en geduide praktijkonderzoek duidelijk dat de verslaving diep geworteld is in (Nederlandse) organisaties en individuen.

De Jong geeft in zijn boek een zeer uitgebreide beschrijving van de oorzaken die ten grondslag liggen aan organisatiefalen of systeemreflexen. Deze zijn in meer of mindere mate in alle organisaties terug te vinden en ook herkenbaar. Het zou te gemakkelijk zijn om deze observaties af te doen met ‘het is van alle tijden’. Echter in het boek worden citaten van diverse wijsgeren aangehaald die treffend illustreren dat deze waarnemingen ‘zelfs’ al voor Christus werden gedaan.

Ontegenzeggelijk is de snelheid van veranderingen, de mondigheid van het individu maar ook de samenloop en complexiteit van de sociaal, economische en maatschappelijke vraagstukken aanzienlijk toegenomen. Het boek geeft een overzichtelijke beschouwing van het ‘ziektebeeld’ dat ten grondslag ligt aan de metafoor van verslaving. Ik wil dat ziektebeeld zeker niet bagatelliseren, omdat ik één de oplossing voor alle aangedragen problemen ook niet paraat heb en twee de exponentiële veranderingen en disruptieve situatie waarin we ons begeven ook echt vraagt om andere aanpakken en werkwijzen.

Het doen zoals het was en denken dat we zaken vanuit verleden, routine of bestaande patronen kunnen oplossen is een garantie voor het ‘faillissement’ van een individu of organisatie. Wanneer de schrijver van het boek u hier van bewust wil maken dan is hij daar in geslaagd. Er wordt een duidelijke spiegel voorgehouden om vast te stellen of u dan wel de organisatie of netwerk waarin u functioneert licht of zwaar verslaafd is.

Het boek Verslaafd aan organiseren zou wat mij betreft echter aan bruikbaarheid en ook aan kracht kunnen winnen. Hoe dan? Allereerst door een betere balans te vinden tussen de boodschap versus de hoop dat verandering mogelijk is en ook gaande is. Na het lezen van het boek zou u somber en moedeloos kunnen worden. Daarnaast door het opnemen van duidelijke voorbeelden die (reeds) een succesvol tegengeluid laten zien. Scherper situaties te duiden waarin zichtbaar sprake is van een andere aanpak en mindshift bij individuen, managers en organisaties. En tot slot het geven van praktischer hulpmiddelen om het afkickproces te begeleiden.

In het laatste deel van het boek geeft de Jong 6 manieren om af te kicken. Hier start de zoektocht voor de lezer om tot een gezonder sociaal en emotioneel leven te komen en hierdoor meer in balans te komen en te blijven. Echter ben ik hoopvoller gestemd dan de schrijver van het boek omdat ik steeds vaker individuen, groeperingen en organisaties waarneem die het ‘anders’ willen doen en doen. Dat de balans vinden tussen bestaande beloningen, verworven zekerheden, het aanleren of afleren van gedrag en gewoonten geen eenvoudige opgave is dat is zeer evident en ook noodzakelijk. Weten velen dat? Ja diep in het hart zeker. Kunnen velen de beweging en verandering al inzetten? Nee dat is zeker niet het geval. De ‘beweging’ en grotere collectiviteit van verandering moet ook nog verder plaatsvinden. Want nog te veel is te horen en te zien dat het zo’n vaart niet zal lopen.

De geschiedenis leert ons met toenemende frequentie iets anders. Onzekerheden en veranderingen nemen in snelheid en aard toe. Daarbij passen – zoals de Jong terecht duidt – geen herhaalde aanpakken en is inperken van vrijheden en innovatie niet het gewenste antwoord. Deze reflexen (of zoals De Jong ze noemt: prikkels van verslaving en geruststelling) moeten we afleren. Is de transitie en verandering ingezet? Zeker! Het niet op zoek gaan naar deze verandering en bijdragen aan de noodzakelijke transitie zal betekenen dat steeds duidelijker zal worden wie de ‘afvallers’ zijn. Succesvol zijn betekent dat we sneller dan in het verleden in staat moeten zijn om bestaande gewoonten en zekerheden af te leren of juist aan te leren. Wanneer u positief in het leven staat dan zult u aanhanger zijn van de tweede lijn.