Het verfrissende en vernieuwende aan de visie van Tjip de Jong is het koppelen van deze patronen aan de kenmerken van een verslaving. Organisaties zijn namelijk verslaafd aan zekere gedragingen en een verslaving kan alleen worden beperkt door het als een verslaving te behandelen.
Het eerste deel gaat in op verslaving als sluipmoordenaar in organisaties. De schrijver neemt de tijd om het probleem duidelijk uit te leggen door een aangename afwisseling van theorie, wetenschappelijke inzichten en praktijkvoorbeelden. Opvallend en intrigerend zijn de paralellen die de schrijver trekt met de wetenschappelijk inzichten omtrent menselijke verslavingen, zoals een alcohol- of drugsverslaving. Door het probleem vanuit het wetenschapsveld van de verslavingspsychologie te benaderen heeft de lezer de mogelijkheid om deze complexe problematiek vanuit een multidisciplinair kader te beschouwen. Hoewel de parallel met menselijke verslavingen intrigeert, blijft de toepassing op organisaties ondanks enkele praktijkvoorbeelden wat vaag.
In het tweede deel gaat de schrijver concreet in op acht verslavingen die binnen een organisatie, voor kunnen komen. Zo wordt dieper ingegaan op organisaties die weinig mobiliteit kennen door de verworven rechten van medewerkers, (verander)projecten starten zonder het nieuwe beleid goed te interpreteren en organisaties die het moto van: ‘vertrouwen is goed maar controleren is beter’ hanteren. Zeker dit laatste punt is zichtbaar aanwezig bij veel organisaties. Een sprekend voorbeeld is de gezondheidszorg waar zorgverleners soms de helft van hun tijd bezig zijn om te rapporteren wat ze in de andere helft van hun tijd hebben gedaan. Mijns inziens is dit het sterkste gedeelte van het boek. De schrijver wordt hier concreet en geeft een heldere analyse van de schillende soorten (destructieve) culturen die binnen een organisatie kunnen heersen.
Na de uitleg van organisatieverslavingen in het algemeen in deel één en een verdere concretisering in deel twee presenteert deel drie een afkickmethode. Het afkicken van een organisatieverslaving wordt in algemene zin toegelicht. Zo dient het probleem van de verslaving (h)erkend en geaccepteerd te worden als eerste stap. Belangrijk is om samen met collega’s af te kicken en te werken aan vooruitgang zonder te streven naar perfectie. ‘Iedere dag een beetje beter’ aldus de schrijver. Bewustwording van zeker gedrag en een potentiële terugval te leren tackelen zijn daarbij essentiële vereisten. Als relativering op alle tips benadrukt de schrijver wel dat je nooit helemaal van je verslaving afkomt als organisatie. Het derde deel poogt manieren van afkicken te presenteren, maar blijft steken bij algemene tips die weinig specifiek zijn. Hoewel de tips waardevol zijn, mist het de koppeling met de concrete verslavingen uit deel twee.
Verslaafd aan organiseren is een interessant boek door de originele invalshoek uit deel één en de concretisering van organisatie culturen in deel twee. Het beschrijven van gedragingen binnen organisaties en dit vervolgens analyseren gaat de schrijver goed af, maar het ontbreekt aan een goede remedie in deel drie. Dit betekent dat ik dit boek gezien de verkennende analyse zeker kan aanraden. Ben je echter op zoek naar een boek dat naast een goede analyse met een oplossing kan komen, dan is dit boek minder relevant.
Over Daan Scheffers
Daan Scheffers is programmamanager Vastgoed & Huisvesting bij het UMC Utrecht. Hij werkt mee aan de vernieuwing en renovatie van het academisch ziekenhuis.
