Waar ga je voor? In Dansen met dilemma’s lees je dat je niet altijd hoeft te kiezen tussen dit óf dat. Je kunt ook kiezen voor wederzijdse winst, voor win-win.
Als je het boek Dansen met dilemma’s leest dan kun je gerust stellen dat de 21e eeuw óók de eeuw is van dilemma's (elkaar schijnbaar uitsluitende proposities), paradoxen (schijnbare tegenstrijdigheden) en polariteiten (uit elkaar groeiende delen van een eenheid). Ontelbare dilemma’s komen op ons pad, zowel in ons persoonlijke leven als in ons werk. Veel dilemma’s hebben Steven Olthof en Allard Everts (beide ingenieur en organisatieadviseur) verwerkt in hun boek Dansen met dilemma’s – Op weg naar wederzijds winst. Daarin beschrijven ze niet alleen de vele dilemma’s waar we dagelijks mee te maken hebben, ze bieden ook een aanpak om niet te hoeven kiezen tussen dit óf dat, maar te profiteren van win-win.
Dansen met dilemma’s bestaat uit 4 delen. Het eerste deel gaat over het ‘fundament’. De auteurs beschrijven uitgebreid het verschijnsel ‘dilemma’ waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen een dilemma (elkaar schijnbaar uitsluitende proposities), paradox (schijnbare tegenstrijdigheid) en polariteit (uit elkaar groeiende delen van een eenheid). De auteurs maken een korte reis door de geschiedenis om te kijken hoe in het verleden omgegaan werd met dilemma’s: situaties waarin er sprake is van sterk botsende waarden, belangen en behoeften. Ook wordt er al langer onderzoek gedaan naar het fenomeen dilemma. Diverse dilemmadenkers en -doeners, theorieën en modellen passeren de revue, zoals Hampden, Turner, Trompenaars en Wooliams (Dilemma Theory), Johnson (Polarity Thinking), Fisher, Ury en Patton (Harvard Principled Negotiation Method) en Lewis en Smith (A Theory of Paradox: Dynamic Eguilibrium Model of Organizing).
Deze theorieën en modellen vormen samen met de ervaring van de auteurs de basis voor deel 2. Hierin beschrijven de auteurs hun eigen proces 'Dilemma to Dialogue (D2D)'. Een cyclisch proces voor het signaleren, aanpakken en oplossen van dilemma's. Dit model werkt volgens de auteurs voor alle soorten dilemma’s en legt het initiatief bij de dilemmahouder (de 'probleemeigenaar'). Het helpt een dialoog met stakeholders (voor- en tegenstanders van beide proposities) op te zetten en probeert iedereen tot begrip en respect voor elkaars standpunt te brengen. Op basis daarvan helpt het model om, kijkend vanuit verschillende en soms minder voor de hand liggende invalshoeken en gebaseerd op de menselijke behoefte tot wederkerigheid, een win-winsituatie (‘reconciliatie’) voor beide zijden tot stand te brengen. Om zo’n proces tot een goed einde te kunnen brengen moeten de dilemmahouder en zijn secondanten wel over een aantal vaardigheden beschikken. Variërend van echt kunnen luisteren, zelfkennis en empathisch vermogen tot nieuwsgierig zijn, creatief kunnen denken en een constructieve dialoog kunnen voeren. Snel scoren is er niet bij. Om het D2D-proces te verduidelijken werken de auteurs een aantal persoonlijke en organisatiedilemma’s concreet uit.
Deel 3 is volledig gewijd aan een beschrijving van een groot aantal actuele dilemma’s. Onderverdeeld in levensdilemma’s (zoals jij en ik, leven en dood, vrijheid en zelfsturing), organisatiedilemma’s (over o.a. leiderschap, strategie, samenwerken en innovatie) en beroepsdilemma’s (van o.a. rechter, politicus, zorgverlener en docent). Met telkens voorbeelden van hoe je dilemma’s kunt ombuigen (‘reconciliëren’) maar win-winsituaties. De auteurs beschrijven deze dilemma’s aan de hand van inzichten en publicaties van een groot aantal bekende en minder bekende auteurs, filosofen, wetenschappers, politici en managementdenkers. Om er een paar te noemen: Paul Verhaeghe, Luc Hoebeke, Manfred van Doorn, Frans Trompenaars, Joep Dohmen, René Gudde, Marinus Knoope, Ron Meyer, Wilfred Opheij, Léon de Caluwé, Jan Jonker en Hans Vermaak. Daarna volgen een aantal ‘win-win-snapshots’ waarbij de auteurs een dilemma uit een mediabericht of boek oppakken, analyseren en vertalen naar een win-winsituatie. Dit derde deel sluit af met een epiloog waarin de auteurs een blik in de toekomst werpen. Daarin komen ze tot de conclusie ‘dat de confrontatie met dilemma’s alleen maar frequenter en heftiger zal worden’. Het vierde en laatste deel gaat over ‘de wortels van dit boek’ waarin de auteurs schrijven over hun interesse in het onderwerp en de beweegredenen om dit boek te schrijven. Verder vind je hier een groot aantal bijlagen van verschillend pluimage met definities, voorbeelden, modellen en schema’s.
De auteurs hebben een stevig onderbouwd en goed leesbaar boek geschreven van dik 400 pagina’s. Ook een interessant boek want het beschrijft het fenomeen ‘dilemma’ van vele kanten en het biedt een concrete aanpak om niet weg te hoeven lopen voor een dilemma, maar het op te lossen.
Keerzijde van deze grondige aanpak is wel dat het boek enig doorzettingsvermogen vraagt. Naast veel pagina’s bevat het boek veel invalshoeken, opvattingen, theorieën, modellen, schema’s en een ‘encyclopedisch overzicht van veel voorkomende dilemma’s’. Het boek is dan ook zeker geschikt als naslagwerk. Veel informatie is ook beschikbare op de gelijknamige website. Denkend aan de paradox ‘less is more’ zou een compacte, handzame uitvoering van dit boek voor drukbezette managers wel eens het Ei van Columbus kunnen zijn.
Dansen met dilemma’s is een aanrader voor leiders en managers. De 21e eeuw is namelijk óók de eeuw van dilemma’s, paradoxen en polariteiten. We hebben er dagelijks mee te maken. Je kunt dan maar beter weten hoe je daar het beste mee kunt omgaan. Of zoals de auteurs schrijven ‘leren omgaan met dilemma’s is een vaardigheid die essentieel is in de 21e eeuw.’ Niet denken in beperkingen, dus of-of, maar denken in mogelijkheden, dus win-win. Als bron van creativiteit en onderscheidend vermogen in de markt. Want zeg nou zelf, wie wil niet de goedkoopste-en-beste, grootste-en-snelste en meest winstgevende-en-meest duurzame organisatie zijn?
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
