Traditionele piramidale bolwerken zijn niet ingesteld op de eisen van een horizontaliserende maatschappij vol netwerken. Als ze niet snel wendbaar worden, vormt disruptie een reële dreiging voor de overheid. Dat vraagt om snelheid en efficiëntie om weer in de pas met de samenleving te kunnen lopen. Dat vraagt om vrijheid om te kunnen experimenteren; een andere manier van denken. En communicatie en medewerking zijn nodig om samenwerking te vergemakkelijken. Kernvraag voor Menno Lanting is of de overheid van nu eigenlijk nog wel verder kan functioneren op basis van principes uit de negentiende en twintigste eeuw als zij haar structuren en manieren van samenwerken en managen niet ingrijpend verandert.
In het eerste deel van zijn boek plaatst hij disruptie in een historisch perspectief. Hij beschrijft hoe technische revoluties de samenleving en de overheid eerder veranderden. Lanting gaat in op wat disruptie is en hoe het ontstaat. Het businessmodel van de overheid komt aan bod, net als haar verschillende rollen zoals de NSOB die schetst: de rechtmatige, responsieve, samenwerkende of de presterende overheid. Tot slot passeren vijf sterk met elkaar verweven disrupties de revue, waar de overheid al mee te maken heeft, of krijgt en welke uitdagingen dit geeft. Het tweede deel van het boek is gewijd aan een stappenplan voor werkelijke vernieuwing van de overheid.
Het basisidee van disruptie is dat het oude wordt vernietigd om iets nieuws te laten opbloeien. Nieuwe uitvindingen jagen de overgang naar een nieuw tijdperk aan. Evolutie die soms ontaardt in revolutie. Volgens Lanting is de kernvraag voor de overheid welke waarde door toepassing van nieuwe technologie voor de burger wordt toegevoegd, voor welke burgers en welke vragen de technologie bruikbaar is en welk probleem ze oplost. Overheidsorganisaties die complexiteit willen leren hanteren, stimuleren experimenten, gaan actief op zoek naar terugkoppeling, leren daarvan en passen zich aan.
Disruptie in de overheid is een compact boekje boordevol inzichten die overheden kunnen helpen om van bolwerken netwerken te worden en van sturen vanuit macht te gaan sturen vanuit kracht.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
