Juridische aspecten van gaswinning

Woord vooraf / V
Lijst van afkortingen / XIII
Lijst van verkort aangehaalde literatuur / XV

HOOFDSTUK 1 Inleiding / 1
Prof. mr. F.T. Oldenhuis & prof. mr. J.G. Brouwer
1.1 Inleiding / 1
1.2 De inhoud in vogelvlucht / 3
1.3 Grip krijgen op de materie / 6

HOOFDSTUK 2 Regulering van de aardgaswinning in Groningen: balanceren tussen eigendom, leveringszekerheid en schadepreventie
Prof. mr. M.M. Roggenkamp
2.1 Inleiding / 7
2.2 Ontwikkeling van het wettelijk kader ten behoeve van de winning en afzet van aardgas in Nederland / 8
2.3 Het reguleringskader voor de gaswinning op land / 9
2.3.1 Concessies en vergunningen / 9
2.3.2 Concessie Groningen / 10
2.3.3 Het plaatsen van bovengrondse installaties / 12
2.3.4 Monitoring van de mijnbouwwerkzaamheden: winningsplannen en meetplannen / 12
2.3.4.1 Inleiding / 12
2.3.4.2 Winningsplan / 14
2.3.4.3 Meetplan / 16
2.3.5 Gasproductieplafond / 16
2.4 Advisering en toezicht / 17
2.4.1 Staatstoezicht op de Mijnen / 18
2.4.2 Technische commissie bodembeweging / 18
2.5 Conclusie / 20

HOOFDSTUK 3 De gaswinning en het recht op veiligheid / 23
Mr. M.M.E. Hesselman & prof. mr. J.G. Brouwer
3.1 Inleiding / 23
3.2 Het begrip ‘veiligheid’ in de gewijzigde Mijnbouwwet / 25
3.2.1 Nieuwe Mijnbouwwet / 25
3.2.2 Nieuwe besluitvorming in de praktijk en rechterlijk oordeel / 28
3.2.3 Wetsvoorstel Wijziging van de Gaswet en van de Mijnbouwwet betreffende het minimaliseren van de gaswinning uit het Groningenveld / 31
3.2.4 Vooruitblik op Operationele Strategie voor Groningerveld: ABRvS 3 juli 2019 / 33
3.3 Mensenrechten en de Groninger gaswinning / 35
3.3.1 Art. 2 EVRM – het recht op leven / 35
3.3.2 Art. 8 EVRM – het recht op privé- en gezinsleven / 40
3.4 Toepassing op de Groningse situatie / 44

HOOFDSTUK 4 Causaliteit en preventie / 51
Prof. mr. F.T. Oldenhuis & mr. P. Koerts
4.1 Inleiding / 51
4.2 Grondslag en normschending / 53
4.3 Causaliteit / 55
4.3.1 Dubbel causaal verband / 55
4.3.2 Causaliteit in twee stappen: vestigingsfase en schadeomvang / 55
4.3.3 Juridisch causaal verband: ‘multi-factorale’ benadering / 57
4.3.4 Omvang / 59
4.3.5 Causaal verband en bewijs / 60
4.4 Preventieve maatregelen, wie betaalt dat? / 62
4.4.1 De wetsgeschiedenis / 62
4.4.2 Rechtspraak toegespitst op gaswinning / 63
4.5 Privaatrechtelijke normen in een bestuursrechtelijke mal: dat wringt / 65
4.6 Slot / 69

HOOFDSTUK 5 Wet bewijsvermoeden (art. 6:177a BW): hoe het bewijsvermoeden tot stand kwam en (geografisch) werd afgebakend
Mr. N.J. Vermaak
5.1 Inleiding / 71
5.2 Totstandkoming / 71
5.2.1 Amendement / 71
5.2.2 Advies Raad van State / 73
5.2.3 Novelle Wet bewijsvermoeden gaswinning Groningen / 74
5.2.4 Over afstanden / 75
5.3 Het bewijsvermoeden in de praktijk / 76
5.3.1 Schadeafhandeling in de praktijk / 76
5.3.2 Commissie Hammerstein / 77
5.3.3 Rechtbank Noord-Nederland / 78
5.3.4 Besluit mijnbouwschade Groningen / 79
5.3.5 TCMG / 80
5.3.6 Panel van deskundigen / 80
5.4 Conclusie / 81

HOOFDSTUK 6 Aansprakelijkheid van de mijnbouwexploitant voor waardedaling van onroerende zaken door gaswinning
Mr. M.C. Gozoglu
6.1 Inleiding / 83
6.1.1 Gaswinning en waardedaling / 83
6.1.2 Fysieke schade en (toekomstig) risico / 84
6.1.3 Opzet / 85
6.2 Aansprakelijkheid van de mijnbouwexploitant voor schade / 86
6.3 Schade en schadebegroting / 87
6.3.1 Schade / 87
6.3.2 Omvang en waardering / 89
6.3.3 Abstracte schadebegroting en abstractie als schadebegrip / 90
6.4 Jurisprudentie met betrekking tot waardedaling in Groningen / 92
6.4.1 Inleiding / 92
6.4.2 Hof Arnhem-Leeuwarden 23 januari 2018 / 92
6.4.3 Productieverlaging aardgaswinning / 94
6.4.4 Hoge Raad 19 juli 2019 / 96
6.5 Gederfd woongenot en immateriële schade / 97
6.6 Waardedaling in Groningen en (buiten)gerechtelijke schadeafhandeling / 98
6.6.1 Protocol Schadeafhandeling en de Regeling Waardedaling / 98
6.6.2 Wijzigingen in schadeafhandeling / 100
6.6.3 TCMG / 101
6.6.4 Wetsvoorstel Tijdelijke wet Groningen / 102
6.7 Conclusie / 105

HOOFDSTUK 7 Aansprakelijkheid voor aardbevingsschade: een rechtseconomische analyse / 107 Prof. dr. O. Couwenberg & prof. dr. E. Woerdman
7.1 Inleiding / 107
7.2 Externe kosten en verzonken kosten / 108
7.3 Vormen van schadecompensatie / 111
7.3.1 De minimale variant / 111
7.3.2 De maximale variant / 112
7.3.3 De optimale variant / 112
7.4 Een terecht calculerende burger / 116
7.5 Conclusie / 116

HOOFDSTUK 8 Overzicht van instanties: context, functie en ontwikkeling / 119
Prof. mr. H.E. Bröring
8.1 Inleiding / 119
8.1.1 Van Huizinge (2012) naar Zeerijp (2018) / 119
8.1.2 Enkele kerncijfers / 123
8.1.3 Opzet / 125
8.2 Actoren uit het Gasgebouw / 126
8.2.1 Publiek-private samenwerking / 126
8.2.2 NAM, EBN, Maatschap Groningen / 127
8.2.3 Tcbb, SodM, Mijnraad, Waarborgfonds / 129
8.3 Instanties speciaal voor de schadeafhandeling en versterkingsopgave / 130
8.3.1 Dialoogtafel / 130
8.3.2 NCG / 132
8.3.3 CVW / 133
8.3.4 CBS / 134
8.3.5 Arbiter Bodembeweging / 134
8.3.6 Onafhankelijk Raadsman / 135
8.3.7 Maatschappelijke organisaties / 136
8.4 Publieke actoren / 136
8.4.1 Kabinet en ministers / 136
8.4.2 Regiobestuur / 139
8.4.3 Bestuursrechter en civiele rechter / 139
8.5 Van ‘governance’ naar ‘government’? / 141

HOOFDSTUK 9 Publiekrechtelijke benaderingen / 145
Prof. mr. H.E. Bröring
9.1 Inleiding / 145
9.1.1 De schadeafhandeling door de NAM en het CVW (2012-2017) / 145
9.1.2 Oude en nieuwe zaken; aantallen / 147
9.1.3 Opzet / 148
9.2 De TCMG; Besluit mijnbouwschade Groningen / 149
9.2.1 Aard regeling, organisatie en bevoegdheid / 149
9.2.2 Aanvraag / 153
9.2.3 Primaire besluitvorming / 155
9.2.4 Bezwaarschriftprocedure / 158
9.2.5 Beroep bij de rechter / 160
9.3 Het IMG; Tijdelijke wet Groningen / 163
9.3.1 Organisatie en bevoegdheid / 163
9.3.2 Aanvraag / 166
9.3.3 Primaire besluitvorming / 166
9.3.4 Bezwaarschriftprocedure / 167
9.3.5 Beroep bij de rechter / 168
9.4 Versterkingsproblematiek en regioperspectief / 170
9.4.1 Vooraf / 170
9.4.2 Versterkingsproblematiek / 171
9.4.3 Regioperspectief / 176
9.5 Balans / 177

HOOFDSTUK 10 Uitleiding / 181
Prof. mr. M.H. Wissink
10.1 Een crisis in slow motion / 181
10.2 Een foto van de juridische situatie / 182
10.3 Het mensenrechtenperspectief / 183
10.4 Schade, causaal verband en bewijs / 183
10.5 Schadeafhandeling: privaatrecht en/of bestuursrecht / 184
10.6 Ruimhartig en rechtvaardig / 187

Wetsartikelenregister / 189
Jurisprudentieregister / 197
Trefwoordenregister / 201
Over de auteurs / 211