Praktijkgids Pensioenen 2023

Woord vooraf V
Lijst van afkortingen VI
Vaktermen X
Over de auteurs XX

1 ALGEMEEN 1
1.1 Pensioen in vogelvlucht 2
1.1.1 De arbeidsvoorwaarde pensioen 3
1.1.2 Pensioensystemen en de hoogte van het pensioen 6
1.1.3 Pensioensoorten in vogelvlucht 11
1.1.4 De premie voor de pensioenregeling 13
1.1.5 De pensioenovereenkomst 14
1.1.6 De uitvoeringsovereenkomst 15
1.1.7 Mutaties in de pensioenopbouw 15
1.1.8 De pensioendatum 18
1.2 Schets pensioengebouw 20
1.2.1 Algemene definitie van toekomstvoorzieningen 20
1.2.2 Verzekerde gebeurtenissen 20
1.2.3 Drie pijlers van toekomstvoorzieningen 22
1.3 Socialezekerheidsregelingen 25
1.3.1 Socialezekerheidsregelingen 25
1.3.2 Algemene Ouderdomswet 30
1.3.3 Algemene nabestaandenwet 38
1.3.4 Ziekte en arbeidsongeschiktheid 43
1.4 Aanvullende pensioenregelingen 55
1.4.1 Juridische grondslag 55
1.4.2 Pensioengevend salaris en pensioengrondslag 56
1.4.3 Pensioensystemen 58
1.4.4 Pensioensoorten 73
1.4.5 Klachten over pensioen en rechtsgang 83
1.5 De Pensioenwet in hoofdlijnen 89
1.5.1 Doel van de Pensioenwet 89
1.5.2 De pensioendriehoek uit de Pensioenwet 89
1.5.3 Relatie Pensioenwet met Wet op de loonbelasting 90
1.5.4 Wet pensioencommunicatie 90
1.5.5 Wet verbeterde premieregeling 92
1.5.6 De opbouw van de Pensioenwet 93
1.5.7 De pensioenovereenkomst 93
1.5.8 De uitvoeringsovereenkomst 97
1.5.9 De pensioenuitvoerder 98
1.5.10 Behoud van aanspraken 103
1.5.11 Beschikken over pensioen 104
1.5.12 Bepalingen met betrekking tot het pensioenfonds 108
1.5.13 Financieel toetsingskader pensioenfondsen 108
1.5.14 Toezicht 108
1.5.15 Geschillen en overgangsrecht 108
1.6 Individuele voorzieningen: privéregelingen 109
1.6.1 Verband tussen de drie pijlers 109
1.6.2 Lijfrente 112
1.6.3 Lijfrente en de Wet inkomstenbelasting 2001 115
1.6.4 Lijfrenteverzekeringsovereenkomst 133
1.6.5 Toezicht 136
1.6.6 Levensloopregeling 138
1.6.7 Vrijwillig bijsparen in de pensioenregeling 140
1.7 Pensioen in de toekomst 142
1.7.1 Verhoging AOW-leeftijd 144
1.7.2 Verhoging pensioenrichtleeftijd en beperking opbouw 147
1.7.3 Aanloop naar een nieuw pensioencontract 151
1.7.4 Aanpassing financieel toetsingskader 154
1.7.5 Nationale pensioendialoog 157
1.7.6 Het Pensioenakkoord en de Wet toekomst pensioenen 161

2 DE ROL VAN DE WERKGEVER IN PENSIOENREGELINGEN 177
2.1 De pensioenovereenkomst 178
2.1.1 Definitie van pensioenovereenkomst 178
2.1.2 Pensioenovereenkomst en de Wet op de loonbelasting 1964 179
2.1.3 Het karakter van de pensioenovereenkomst 180
2.1.4 Definities en aandachtspunten 181
2.2 Gelijke behandeling 184
2.2.1 Directe en indirecte discriminatie 184
2.2.2 Mannen en vrouwen 186
2.2.3 Burgerlijke staat 188
2.2.4 Leeftijd 189
2.2.5 Handicap of chronische ziekte 193
2.2.6 Tijdelijke arbeidskrachten 194
2.2.7 Deeltijdwerkers en bijzondere arbeidsovereenkomsten 194
2.3 Financieringsvoorschriften 199
2.3.1 Algemeen kader 199
2.3.2 Prijs van pensioen 201
2.3.3 Financieringsmethoden 203
2.3.4 Kostenverdeling 205
2.3.5 Evenredige opbouw en financiering 206
2.3.6 Financieringsvoorschriften en dekkingsgraad bij pensioenfondsen 206
2.3.7 Financieringsvoorschriften voor verzekeraars 214
2.3.8 Pensioenfondsen en herverzekeren 216
2.3.9 Toeslagverlening 217
2.3.10 Premiebetaling 217
2.4 Informatieverplichting 219
2.4.1 Informatie over de pensioenregeling 219
2.4.2 Informatie over de toeslagverlening 222
2.4.3 Jaarlijkse informatie aan de deelnemer 224
2.4.4 Informatie bij beëindiging deelname en aan gewezen deelnemers 225
2.4.5 Informatie aan gewezen partner na scheiding 226
2.4.6 Informatie bij pensioeningang 227
2.4.7 Informatie over een vrijwillige pensioenregeling 227
2.4.8 Informatie op verzoek 227
2.4.9 Informatie over uitvoeringskosten 228
2.4.10 Informatie over waardeoverdracht 228
2.4.11 Informatie over herstelplannen en kortingsmaatregelen 229
2.4.12 Specifieke informatie voor de werkgever 230
2.4.13 Uniform pensioenoverzicht 231
2.4.14 De wijze en het tijdstip van informatieverstrekking 234
2.4.15 Pensioenregister 235
2.5 Wijziging van de pensioenregeling 239
2.5.1 Inleiding 240
2.5.2 Wanneer wijzigt het pensioen? 240
2.5.3 Wijziging bij cao of in verplichtgestelde pensioenregeling 243
2.5.4 Wijzigingsmethoden voor werkgevers bij pensioenregelingen 244
2.5.5 Eenzijdig wijzigen van de pensioenovereenkomst door werkgever 247
2.5.6 Compensatie voor een (fiscale) pensioenverlaging 249
2.5.7 Hoorrecht gepensioneerdenvereniging 252
2.5.8 Pensioen wijzigen van slapers en gepensioneerden 252
2.5.9 Betalingsvoorbehoud werkgeverspremie 253
2.5.10 Behoud opgebouwd pensioen 253
2.5.11 Stappenplan wijziging pensioenregeling 254
2.6 Rechtshandhaving 258
2.6.1 De toezichthouders en hun taken 258
2.6.2 Handhaving 262
2.6.3 Procedures 265
2.6.4 Europese Autoriteit voor Verzekeringen en Bedrijfspensioenen (EAVB) 265

3 UITVOERING VAN DE PENSIOENREGELING 267
3.1 Bedrijfstakpensioenfonds 268
3.1.1 Algemeen kader 268
3.1.2 Verplichte deelneming in het bedrijfstakpensioenfonds 269
3.1.3 Verplichte deelneming 270
3.1.4 Vrijstelling van verplichte deelneming 273
3.1.5 Vrijwillige aansluiting bij een bedrijfstakpensioenfonds 276
3.1.6 Vrijwillige pensioenregeling 276
3.1.7 Toetsingskader Wet Bpf 2000 277
3.1.8 Bedrijfsorganisatie bedrijfstakpensioenfonds 278
3.1.9 Financieel Toetsingskader 281
3.1.10 Pension Fund Governance 284
3.2 Ondernemingspensioenfonds 289
3.2.1 Algemeen kader 289
3.2.2 Het fonds, de deelnemers en de werkgever 291
3.2.3 Bedrijfsorganisatie van een ondernemingspensioenfonds 294
3.2.4 Financieel Toetsingskader 298
3.2.5 Pension Fund Governance 302
3.3 Pensioenverzekeraar 309
3.3.1 Algemeen kader 309
3.3.2 Vrije uitvoering 311
3.3.3 Procedure totstandbrenging verzekerde pensioenregeling 312
3.3.4 Premie 316
3.3.5 Betalingsachterstanden 318
3.3.6 Voorwaarden van verzekering en mogelijkheden in pensioenproducten 320
3.3.7 Kosten, tarief en rendement 325
3.3.8 Wijzigen van een verzekerde pensioenregeling 327
3.3.9 Pensioenverzekeraars en financiële tekorten 327
3.3.10 Rechten en plichten van de werkgever 330
3.3.11 Plichten van de verzekeraar 331
3.3.12 Hoorrecht gepensioneerden 331
3.3.13 Toezicht 331
3.4 Premiepensioeninstelling 333
3.4.1 De geschiedenis van de premiepensioeninstelling (ppi) 333
3.4.2 Kenmerken 334
3.4.3 In de praktijk 336
3.5 Algemeen Pensioenfonds 338
3.5.1 Aanleiding 338
3.5.2 Kenmerken 338
3.5.3 In de praktijk 340
3.6 Beroepspensioenfonds 345
3.6.1 De Wet verplichte beroepspensioenregeling 345
3.6.2 Fiscale situatie 346
3.6.3 Notarissen 347
3.6.4 Beroepspensioenfondsen: een overzicht 347
3.6.5 Waardeoverdracht bij beroepspensioenfondsen 347
3.7 Taakafbakening pensioenfondsen 349
3.7.1 Achtergrond taakafbakening 349
3.7.2 Commerciële activiteiten door bedrijfstakpensioenfondsen 350
3.7.3 Taakafbakening in de Pensioenwet 351
3.7.4 Marktordeningsbepalingen uit de Wet Bpf 2000 355

4 RECHTEN VAN DE WERKNEMER 356
4.1 Indiensttreding 357
4.1.1 Pensioenwet en pensioencommunicatie: belangrijkste zaken 357
4.1.2 Rechten van de werknemer 359
4.1.3 Premiebetaling en inhouding werknemersbijdrage 364
4.1.4 Waardeoverdracht 365
4.1.5 Vrijwillige extra storting van de werknemer 366
4.2 Gevolgen van verlof 368
4.2.1 Opnemen betaald en onbetaald verlof 368
4.3 Gevolgen van arbeidsongeschiktheid 372
4.3.1 Wettelijke basisregelingen arbeidsongeschiktheid 372
4.3.2 Arbeidsongeschiktheid: Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen 373
4.3.3 Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten: IVA 374
4.3.4 Regeling Werkhervatting Gedeeltelijke Arbeidsgeschikten: WGA 374
4.3.5 Samenloop pensioen en WIA-uitkering 376
4.3.6 Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid 377
4.3.7 Het pensioengevend salaris voor het arbeidsongeschiktheidspensioen 379
4.3.8 WIA-excedentpensioen 380
4.3.9 WGA-hiaatverzekering 383
4.3.10 WGA-hiaatverzekering uitgebreid 384
4.3.11 Procedure pensioenuitvoerders omtrent arbeidsongeschiktheid 384
4.4 Echtscheiding 388
4.4.1 Juridische gevolgen van het aangaan van een huwelijk, partnerschap of samenwoning 389
4.4.2 Juridische aspecten van beëindiging van een huwelijk of een geregistreerd partnerschap 395
4.4.3 Pensioen en echtscheiding, de verschillende mogelijkheden samengevat 402
4.4.4 Wet verevening pensioenrechten bij scheiding 403
4.4.5 Bijzonder partnerpensioen 410
4.4.6 Fiscale afwikkeling van pensioen bij echtscheiding 412
4.4.7 Vergeten pensioenen 415
4.4.8 Uitgewerkte praktijkcasus 415
4.4.9 Directeur-grootaandeelhouder 416
4.4.10 Partnerpensioen en erfbelasting 420
4.5 Pensioenrechten bij ontslag 422
4.5.1 Ontslagaanspraak 422
4.5.2 Partnerpensioen na ontslag 423
4.5.3 Informatie bij ontslag 424
4.5.4 Kleine pensioenen 425
4.5.5 Toeslagverlening (indexering) 426
4.5.6 Waardeoverdracht na ontslag 429
4.5.7 Werkloosheid 429
4.5.8 Voortzetting pensioenopbouw na ontslag 430
4.6 Waardeoverdracht 431
4.6.1 Inleiding 431
4.6.2 Het recht op individuele waardeoverdracht 432
4.6.3 Automatische waardeoverdracht klein pensioen 448
4.6.4 Vrijwillige waardeoverdracht 449
4.6.5 Collectieve waardeoverdracht 449
4.7 Uitruilen van pensioensoorten 456
4.7.1 Uitruil partnerpensioen 456
4.7.2 Uitruil ouderdomspensioen 457
4.7.3 Gelijke ruil voor mannen en vrouwen 459
4.7.4 Tijdelijke vaststelling ruilvoet 459
4.7.5 De ruilvoet in de praktijk 459
4.7.6 Effecten van de ruil 460
4.7.7 Fiscale grenzen bij omzetting 461
4.7.8 Uitruil van overige pensioensoorten 461
4.8 Keuzemogelijkheden bij pensionering 462
4.8.1 Vervroegen en uitstellen 462
4.8.2 Deeltijdpensioen 463
4.8.3 Hoog-laagvariatie 463
4.8.4 Voorbeeld flexibilisering 464
4.8.5 Wet verbeterde premieregeling 465
4.8.6 Shoppen met pensioenkapitaal 471
4.8.7 Procedure bij pensioeningang 473
4.8.8 Bedrag ineens (vanaf januari 2024) 474

5 FISCALE BEHANDELING VAN PENSIOENEN 475
5.1 Fiscale behandeling van pensioenen 476
5.1.1 Inleiding 476
5.1.2 Pensioen in de loonbelasting 480
5.1.3 Fiscale regels per pensioensysteem 488
5.1.4 De pensioeningangsdatum 498
5.1.5 Toets op fiscale maxima 503
5.1.6 Fiscale regels per pensioensoort 507
5.1.7 Loonbegrip 511
5.1.8 Begrip diensttijd 517
5.1.9 Eerder stoppen met werken 522
5.1.10 Tijdelijke versoepeling van de RVU-heffing 528
5.2 Nettopensioen en nettolijfrente 532
5.2.1 Nettopensioen: de algemene voorwaarden 532
5.2.2 Het fiscale kader van nettopensioen 532
5.2.3 Staffelbesluit nettopensioenregeling 533
5.2.4 Voorwaarden pensioenfondsen 536
5.2.5 Nettolijfrente 537
5.2.6 Collectieve risicoverzekering via de werkgever 541
5.2.7 Splitsen van de pensioenregeling 541

6 BIJZONDERE ONDERWERPEN 543
6.1 De directeur-grootaandeelhouder en zijn pensioen 544
6.1.1 Inleiding 545
6.1.2 De directeur-grootaandeelhouder 545
6.1.3 De arbeidsovereenkomst 550
6.1.4 De directeur-grootaandeelhouder en zijn pensioenopbouw 550
6.1.5 Verzekeringsoplossingen 558
6.1.6 De uitkeringsfase van het pensioen in eigen beheer 560
6.1.7 De Wet uitfasering pensioenopbouw in eigen beheer 566
6.2 Pensioenaanspraken bij fusie en faillissement 589
6.2.1 Overgang van een onderneming 589
6.2.2 Splitsing 596
6.2.3 Faillissement 597
6.2.4 Ondernemingsraad 597
6.3 Internationale aspecten van pensioen 598
6.3.1 Inleiding 598
6.3.2 Wetten en regels in internationaal verband 599
6.3.3 Internationale fiscale aspecten van pensioen 611
6.3.4 Pensioen en uitzending 614
6.3.5 Pensioen en inzending 620
6.3.6 Pensioen in de uitkeringsfase 623
6.4 Pensioen in de jaarrekening 628
6.4.1 Inleiding 628
6.4.2 Nederlandse onderneming, niet beursgenoteerd 628
6.4.3 Beursgenoteerde ondernemingen 630
6.4.4 ASC 715: De Amerikaanse jaarrekeningregels voor pensioen 632
6.4.5 CDC-regeling 633
6.5 Privacy en pensioen 634
6.5.1 Inleiding: het begrip privacy 635
6.5.2 Het begrip persoonsgegevens en bijzondere persoonsgegevens 635
6.5.3 Privacywetgeving 636
6.5.4 Beginselen van verwerking 637
6.5.5 Beveiliging 638
6.5.6 Grondslagen voor verwerking 640
6.5.7 Rolverdeling in de verwerking van persoonsgegevens 642
6.5.8 De verwerkersovereenkomst 644
6.5.9 Het verwerkingsregister 645
6.5.10 Functionaris Gegevensbescherming 645
6.5.11 Gedragscodes 646
6.5.12 Toezichthouder: Autoriteit Persoonsgegevens 646
6.5.13 Informatieverplichtingen 647
6.5.14 Rechten betrokkenen 648
6.5.15 Rechten ondernemingsraad 650

7 BIJLAGEN 652
7.1 Socialezekerheidsuitkeringen 653
7.2 Premies sociale verzekeringen 655
7.3 Belastingtarieven 2023 656
7.4 Lijst met internationale belastingverdragen per 1 maart 2021 658

TREFWOORDENREGISTER 661