Briljante Businessmodellen in Food - Het heden - Leren van kasbouw

We hebben de laatste jaren met 50 case auteurs gezocht naar briljante businessmodellen. Bedrijven die geld verdienen door de problemen van de wereld op te lossen. Het afgelopen jaar hebben we ons gestort in de keten van de boer tot eetculturen in voeding. We hebben ons bijvoorbeeld verdiept in het traditionele boerenbedrijf uit het verleden. Die authenticiteit bleek vooral romantisch in retroperspectief. We moesten verder zoeken naar briljante businessmodellen waarin je kosten kan verlagen door minder verspilling en opbrengsten verhogen met meer kwaliteit. De kasbouw in het Westland bleek een onverwachte inspiratiebron, ontdekten case-onderzoekers Rudy van der Linden en Jeroen Kemperman.

Internationaal gezien is Nederland een enorme exporteur van groenten en fruit uit kassen, maar ook toeleverancier van de kapitaalgoederen die erbij horen en van kennis. De meeste kassen staan niet in Nederland, maar in China en Spanje. Daarbij wordt er gegroeid op exotische en barre locaties zoals in woestijnen en op IJsland. Het traditionele negatieve beeld van kassenbouw is dat het zeer veel energie kost en eten oplevert dat vrij smakeloos is en meer water bevat dan voedingsstoffen.

Het kan toch niet natuurlijk en verantwoord zijn om in de winter in een koud land paprika’s en tomaten te telen? Wanneer je wat dieper in de materie duikt, blijkt het omgekeerde waar. De meer gecontroleerde productie in kassen is nu nog niet altijd duurzaam en gezond, maar heeft wel ongekende mogelijkheden dat te worden. Daarnaast is het werk voor de mensen die in kassen werken een stuk minder zwaar en langer vol te houden dan werk op de akker en is de werkdruk veel beter verdeeld over het jaar. Glastuinbouw maakt eten ook betaalbaarder, omdat wordt gewoekerd met schaarse middelen en de kapitaalgoederen twaalf maanden per jaar worden benut. De producten die worden gemaakt, kunnen zo gezond zijn als wordt gewenst en betaald door de klant. Alle groenten en fruit kunnen het hele jaar door worden gegeten, wat goed is voor de variatie. Verder wordt kassenproductie steeds duurzamer: inmiddels zijn gesloten kassen in zicht die met 90% minder water en bemesting toekunnen dan traditionele kassen en bovendien energieneutraal draaien.

De toekomst van de gecontroleerde landbouw gaat nog verder dan gesloten kassystemen. Bijvoorbeeld in de richting van glas in de kassen met veel meer functionaliteiten, zoals het opvangen en afgeven van licht en warmte. Het gaat ook over tuinbouwflats bij bedrijven als PlantLab en Philips Lighting in Nederland, General Electric in de US en de slafabrieken van Sony in Japan. Die experimenteren allemaal met flats met verschillende lagen (substraten) onder ledlampen. Door een paradijs te creëren voor planten kan met 1m2 genoeg groente worden verbouwd voor één persoon. In theorie zou een flat met een grondoppervlakte van 1 bij 1,7 km heel Nederland van groenten en fruit kunnen voorzien.

Is de huidige kasbouw daarbij al helemaal briljant? Nee! De reputatie in duurzaamheid is nu nog slechter dan de werkelijkheid. Daarbij ligt nu de focus nog veel op het verkopen van kwantiteit en niet op kwaliteit. Om beloond te kunnen worden voor extra smaak en voedingsstoffen is het nodig duidelijk te maken wie de boer is in welke kas en vervolgens de geleverde kwaliteit ook te vermerken en vermarkten. Wat dat betreft kan Nederland nog wat leren van het briljante businessmodellen van wijnboeren uit de Bourgogne die beloond worden voor de specifieke smaak en productiewijze in de eigen wijngaard.

Jeroen Kemperman heeft samen met Jeroen Geelhoed en Jennifer op ’t Hoog vier boeken geschreven over Briljante Businessmodellen: algemeen, zorg, finance en (begin november) food.

Het eerste deel van dit drieluik vindt u hier.