De Beleidsbubbel - ‘Uiterst actueel en relevant’

In 2020 publiceerde onderzoeker en adviseur Marije van den Berg al een ander boek over een even belangrijk als onderschat thema: Stop. Stopstrategie voor organisaties. Haar eerste boek verklaart waarom het in organisaties zo moeilijk is om te stoppen met zaken die niets opleveren en wel veel geld en energie kosten. Marijes advies: ‘Dode paarden moet je feestelijk begraven’. Ze geeft daarvoor vijf concrete stappen.

Mild begrip

Een even pragmatisch advies voor beleidsbubbels – ‘de paradoxale cocktail van sturingsdrift en afzondering van de gemeenschap’ - volgt uit de ondertitel van haar nieuwe boek: En hoe we die liefdevol laten leeglopen. Deze positieve, empathische toon maakt dat je mild begrip kunt opbrengen voor de veroorzakers van zaken die – onbedoeld - vreselijk mis gaan. Naast ‘Groningen’ en de toeslagenaffaire bevat het eerste hoofdstuk een indrukwekkende opsomming van falend overheidsbeleid. Overigens niet alleen in Nederland. Kortom, genoeg om ‘midden in de gemeenschap’ samen de schouders onder te zetten.

Taal en modellen

Het boek heeft een heldere opbouw en is persoonlijk geschreven, in beeldende taal. Al lezende wordt helder wat beleid is – een uiterst vaag, meerduidig begrip – met vele mechanismen die De Beleidsbubbel doen groeien. Denk aan de o zo herkenbare ‘beleidsbabbel’, ‘ambtelijk, juridisch, onbegrijpelijk taalgebruik, dat allerlei mensen buitensluit’. Denk ook aan de dominantie van modellen door ‘modeldenken’ en de breed gedeelde opvatting dat het maken van beleid ‘hoog’ is, veel belangrijker dan de uitvoering van dat gemaakte beleid.

Complexiteit

De rol die complexiteit speelt binnen veel maatschappelijke vraagstukken, die schreeuwen om effectief beleid, komt een aantal keer aan bod. Met als grote valkuil, zo herkenbaar uit mijn vakgebied over omgaan met risico’s, om complex te verwarren met kwesties die ingewikkeld zijn. Die laatste zijn met de bekende oorzaak-gevolg beleidscyclus wél op te lossen. Complexiteit laat zich zo echter niet temmen. Meer van hetzelfde, meer beleid, werkt niet, of zelfs averechts.

Tragic gap

Wat te doen? Hoe kunnen we die steeds grotere en sterkere beleidsbubbels liefdevol leeg laten lopen? Midden in de tragic gap van het boek, het punt ‘waarop je zowel de rottige werkelijkheid als alle mooie mogelijkheden ziet’ verschijnen drie hoopvolle O’s aan de horizon: Ontmoeten, Ontrommelen en Ontkoppelen. Deze drie O’s worden vanuit allerlei invalshoeken belicht. Het resultaat is een pleidooi voor ‘beleidsbeheer’, midden in de gemeenschap: ‘Als de beleidsbubbel leeg is, stoppen we met beleid maken. We gaan beleid beheren.’

Uitbenen

Wat dan nog volgt zijn hoofdstukken over het trio bewijs, beleid, beheer en het politieke werk dat daar bij hoort. Op dit punt aangekomen werd het boek voor mij wel een beetje veel. Lag dat aan de warme zaterdagmiddag waarop ik het boek las, aan mijn drukke werkweek die eraan vooraf was gegaan, of is het inderdaad wat veel? In haar slotwoord onthult Marije een verklaring: ‘Ik vind mezelf nog steeds behoorlijk slecht in het uitbenen, afbakenen, snoeien en erbij blijven, waarvoor ik in dit boek pleit’. Waarom heeft niemand van al die mee- en tegenlezers haar liefdevol gewezen op het toepassen van haar eigen stop-stappen?

invalshoeken en betrokkenen

Desalniettemin, De Beleidsbubbel is een uiterst actueel en relevant boek. Het overtuigt vanuit een rijke diversiteit aan invalshoeken en betrokkenen. De conclusie is helder: meer van hetzelfde werkt niet meer; meer soortgelijke beleid leidt slechts tot grotere maatschappelijke problemen. De rek om die als samenleving te incasseren raakt er zo langzamerhand een beetje uit. Dit boek biedt volop inspiratie om met elkaar te gaan experimenteren om met minder, ander beleid tot bewezen beter beleid te komen. Lees dit boek en stop met de beleidsbubbels!