Het zijn bedrieglijke tijden, waarin we ons makkelijk laten verleiden door mooie beloftes. Jitske Kramer laat ons in Tricky tijden door haar antropologische bril zien wat er aan de hand is en hoe we daar, om niet vast te lopen, mee om kunnen gaan.
Patronen en vraagstukken
Antropologen laten door goed te kijken en te luisteren patronen zien die mensen en vraagstukken met elkaar verbinden. Zij brengen onder woorden wat er aan de hand is, geven duiding en maken anderen bewust. Zodat die anderen hun eigen mening kunnen vormen en beter in staat zijn te doen wat nodig is.
Grote veranderingen kennen altijd een overgangsperiode. Een tijd waarin meningen door elkaar lopen en er aan onze fundamenten wordt geschud, en we zekerheden en controle moeten loslaten. Deze ruimte tussen het oude bekende en het onbekende nieuwe noemt men de liminale ruimte, de overgang van wie je bent naar wie je aan het worden bent. Bij grote veranderingen moeten we op zoek naar nieuwe manieren en de geldende waarheid bevragen. Antropologen zijn niet van de korte klap en gaan niet meteen naar de oplossing toe. Ze zijn duiders en patroonzoekers die achterliggende oorzaken en de dynamiek van vraagstukken zichtbaar maken.
Fases van transformatie
Kramer begint haar boek met een spoedcursus antropologie. Ze laat zien hoe mensen culturen vormen en vice versa. Over het mensbeeld achter ons economische systeem concludeert ze dat we verdwaald geraakt zijn in groei en winstmaximalisatie.
Daarna komen de drie universele fases van transformatie aan bod: separatie, liminaliteit en integratie en gaat ze dieper in op het grenzeloze ondertussen van liminaliteit. Dan doet de trickster zijn intrede. Die speelt met grenzen en doet niets liever dan mensen die op zoek zijn naar zekerheid en richting te grazen nemen. Complottheorieën en fake news zijn ook onlosmakelijk verbonden met transformatieprocessen.
Machtsverhoudingen
Vervolgens gaat Kramer in op machtsverhoudingen die op scherp komen te staan tijdens de liminale fase. Het gaat om nieuwe machtsverdeling en de bereidheid van de zittende macht om te veranderen. Daarna volgen antropologische lessen om een betere wereld te kunnen verbeelden en het laatste hoofdstuk bevat een reisplan om door de liminale ruimte te navigeren. En dat alles onder het motto dat antropologie vertrouwd maakt wat vreemd is. En vreemd wat vertrouwd is.
Rijke inzichten
Jitske Kramer neemt ons op een prikkelende manier mee op reis door de bedrieglijke tijden van het ondertussen. Ze confronteert ons met wat er dagelijks om ons heen gebeurt, maar laat tegelijkertijd zien dat er ook hoop is. Tricky tijden biedt veel rijke inzichten, is doorwrocht en heel toegankelijk geschreven waardoor het boek leest als een trein. Met een diepe buiging naar onze antropoloog des vaderlands!
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
