J.J. van der Helm
Het rechterlijk bevel en verbod als remedie
Paperback Nederlands 2023 1e druk 9789013171952Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
Samenvatting
Iedereen die zich bezighoudt met rechtshulpverlening zal het over één ding eens zijn: het voorkomen van schade is beter dan genezen. Precies daarvoor is er het rechterlijk bevel en verbod als primaire remedie. In Rechterlijk bevel en verbod wordt op overtuigende wijze het belang geschetst van deze preventieve remedie.
Hiertoe worden verschillende zaken besproken. Zo wordt de huidige stand van zaken geschetst tegen de achtergrond van het supranationale recht, wordt uitvoerig aandacht besteed aan de rol en de ruimte van de rechter en komen het kort geding en de ruimte die een kort geding-rechter heeft ruimschoots aan bod. Het maakt dit werk bijzonder relevant voor praktijkjuristen, omdat zij hier met het formuleren van een vordering en het bepalen van de processtrategie rekening mee moeten houden.
Deze titel is relevant in het licht van de oplaaiende (maatschappelijke) discussie over de rol van de rechter, mede aangewakkerd door het toegenomen aantal collectieve acties tegen de Staat (denk aan Urgenda en sommige corona-procedures). In Rechterlijk bevel en verbod wordt de positie van de overheid bij het bevel en verbod besproken en wordt onderzocht wat de invloed van het Unierecht en de jurisprudentie van het Europees Hof voor de rechten van de mens is op de nationale remedies. Daarmee wordt ingegaan op de rol van de rechter vanuit het perspectief van de noodzaak schade te voorkomen.
Hoewel dit een wetenschappelijke publicatie is (het is de wetenschappelijke uitwerking van de in 2019 verschenen monografie), wordt de praktijk allerminst uit het oog verloren. Zo worden de valkuilen waar een partij tegenaan kan lopen uitvoerig besproken. Het resultaat is een onderbouwd én praktisch toepasbaar werk, dat advocaten, rechtshulpverleners, rechters en ieder ander die zich met de civiele rechtspraktijk bezighoudt en procedeert in bodemprocedures of kort geding gelezen zou moeten hebben.
Specificaties
ISBN13:9789013171952
Taal:Nederlands
Bindwijze:paperback
Aantal pagina's:372
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:1
Verschijningsdatum:26-5-2023
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Jongbloed:Burgerlijk procesrecht - Algemeen
Lezersrecensies
Wees de eerste die een lezersrecensie schrijft!
Inhoudsopgave
Voorwoord / IX
Hoofdstuk 1. Inleiding / 1
1.1 Inleiding en vraagstelling / 1
1.2 Opzet van het onderzoek / 6
1.3 Plaats van het onderzoek / 8
Hoofdstuk 2. Plaatsbepaling en defi nities / 11
2.1 Sancties, remedies en handhaving / 11
2.2 Verbintenissen en rechtsplichten / 14
2.3 Bevel en verbod, en hun karakter / 16
2.4 Dwangmiddelen / 21
2.5 Schadevoorkomingsplichten / 21
2.6 Rechtsvorderingen / 25
Deel 1
Hoofdstuk 3. Doelen van het burgerlijk (proces)recht, toegang tot de rechter en effectieve rechtsbescherming / 31
3.1 Inleiding / 31
3.2 Doelen van het burgerlijk recht / 32
3.3 Doelen van het burgerlijk procesrecht / 37
3.4 Proportionaliteit als beginsel van burgerlijk (proces)recht? / 40
3.5 Doelen van burgerlijk (proces)recht in België / 42
3.6 Toegang tot de rechter en effectieve rechtsbescherming / 44
3.7 Conclusie / 46
Hoofdstuk 4. Het EVRM / 49
4.1 Inleiding / 49
4.2 Toegang tot de rechter en de effective remedy / 49
4.3 Remedies, procedurele en materiële aspecten / 53
4.3.1 Het procedurele aspect / 53
4.3.2 Het materiële aspect / 56
4.4 Een nationaal voorbeeld als uitzondering – de redelijke termijn / 61
4.5 Een nationaal voorbeeld als bevestiging – schending van art. 3 EVRM bij tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf / 64
4.6 Conclusie / 66
Hoofdstuk 5. Het Unierecht / 69
5.1 Inleiding / 69
5.2 Unierecht en effectieve rechtsbescherming / 69
5.3 Remedies / 72
5.4 Eisen die aan remedies worden gesteld / 75
5.5 Recapitulatie van de eisen die uit de jurisprudentie volgen / 83
5.6 Uitwerking van het proportionaliteitsvereiste / 84
5.7 De aan het Unierecht zelf te ontlenen eisen – het aanbestedingsrecht als voorbeeld / 87
5.7.1 Inleiding / 87
5.7.2 Eisen die aan remedies worden gesteld / 87
5.7.3 Toepassing in Nederland / 91
5.7.4 Beoordeling effectiviteit van het rechterlijk bevel en verbod in het aanbestedingsrecht / 93
5.8 De aan het Unierecht zelf te ontlenen eisen – de Richtlijn oneerlijke bedingen als voorbeeld / 94
5.8.1 Inleiding / 94
5.8.2 Eisen die aan remedies worden gesteld / 94
5.8.3 Toepassing in Nederland / 98
5.8.4 Beoordeling effectiviteit van het rechterlijk bevel en verbod bij oneerlijke bedingen / 103
5.9 Preventieve remedies voorgeschreven – nog twee voorbeelden / 103
5.10 Tenuitvoerlegging als Unierechtelijk vereiste / 105
5.11 Conclusie / 108
Hoofdstuk 6. De aan een effectieve remedie te stellen eisen – recapitulatie / 111
6.1 Inleiding / 111
6.2 De aanspraak op een preventieve remedie / 111
6.3 Effectiviteit van de remedie / 113
6.4 Conclusie / 116
Deel 2
Hoofdstuk 7. Het rechterlijk bevel en verbod / 119
7.1 Inleiding / 119
7.2 Historie van het rechterlijk bevel en verbod / 119
7.2.1 Oplossing in schadevergoeding / 119
7.2.2 Sanctionering op voorhand / 120
7.3 De eisen die art. 3:296 BW stelt / 122
7.3.1 Dreigende schending van een rechtsplicht – reële dreiging vereist / 123
7.3.2 “Op vordering van” / 126
7.3.3 “Hij die jegens een ander” – algemeen / 128
7.3.4 “Hij die jegens een ander” – relativiteit / 130
7.3.5 Doel van het relativiteitsvereiste / 137
7.3.6 Het relativiteitsvereiste en het bevel en verbod / 137
7.3.7 Een andere rol voor het relativiteitsvereiste bij het rechterlijk bevel en verbod? / 141
7.3.8 De contractuele relativiteit en het bevel en verbod / 144
7.4 “daartoe”- de congruentie-eis / 145
7.5 Causaal verband / 146
7.6 De betekenis van het begrip “voldoende belang” / 147
7.7 Ambtshalve toetsing van het voldoende belang? / 150
7.8 Het belang bij een bevel of verbod / 151
7.9 Art. 3:296 lid 2 BW – voorwaarde of tijdsbepaling / 153
7.10 Schadevergoeding in natura / 154
7.11 Nakoming van verbintenissen naar Belgisch recht / 158
7.12 Wetsvoorstel voor Boek 5 ‘verbintenissen’ (België) / 160
7.13 Voorkomen van onrechtmatig handelen naar Belgisch recht / 161
7.14 Voorontwerp buitencontractuele aansprakelijkheid (België) / 164
7.15 Vergelijking op hoofdlijnen van de Nederlandse en de Belgische situatie / 165
7.16 Conclusie / 166
Hoofdstuk 8. Afwijzingsgronden / 169
8.1 Inleiding / 169
8.2 De wet / 169
8.2.1 Algemene wettelijke uitzonderingen / 169
8.2.2 Zwaarwegende maatschappelijke belangen / 170
8.3 De aard der verplichting / 172
8.4 Rechtshandeling, afdwingbaarheid uitgesloten / 176
8.5 Andere afwijzingsgronden en verweren / 177
8.5.1 Redelijkheid en billijkheid / 177
8.5.2 Misbruik van bevoegdheid / 181
8.5.3 Misbruik van recht naar Belgisch recht / 183
8.5.4 Rechtsverwerking / 183
8.5.5 Toezegging wederpartij / 188
8.5.6 Andere omstandigheden dan een toezegging / 190
8.5.7 Verval van recht / 191
8.6 Verjaring / 191
8.6.1 Algemeen / 191
8.6.2 Implicaties voor het rechterlijk bevel en verbod – aparte verjaringsregeling nodig? / 195
8.7 Conclusie / 199
Hoofdstuk 9. Het verval van het bevel of verbod / 201
9.1 Inleiding / 201
9.2 Een bevel of verbod heeft een beperkte werkingsduur / 201
9.3 Wijziging van omstandigheden / 203
9.4 Gevolgen bodemuitspraak / 206
9.5 Conclusie / 207
Deel 3
Hoofdstuk 10. De rol en de vrijheid van de rechter / 211
10.1 Inleiding / 211
10.2 Discretionaire bevoegdheid ten aanzien van het geven van een bevel of verbod? / 212
10.2.1 Inleiding en hoofdregel / 212
10.2.2 De normering van het handelen bij een onrechtmatige daad en bij de nakomingsvordering / 216
10.2.3 Correctiemechanismen in de remediefase / 223
10.2.4 Nader over het kort geding / 223
10.2.5 Discretionaire bevoegdheid, proportionaliteit en preventie / 228
10.2.6 Discretionaire bevoegdheid in België? / 229
10.3 Het petitum / 231
10.3.1 Gebondenheid aan het petitum / 231
10.3.2 Uitleg van het petitum / 232
10.3.3 Toewijzing van het mindere / 233
10.3.4 Toewijzing van iets anders dan gevorderd / 235
10.3.5 De congruentie-eis en de vrijheid van de rechter / 237
10.3.6 Stelselmatigheid van het handelen en de congruentie-eis / 238
10.3.7 Conclusie ten aanzien van het petitum / 239
10.4 Het dictum / 240
10.4.1 Inleiding / 240
10.4.2 De veroordeelde partij / 241
10.4.3 De veroordeling zelf: wat moet er worden gedaan of nagelaten? / 241
10.4.4 Een verbod in algemene termen / 243
10.4.5 Verbod in algemene termen, tussenconclusie / 248
10.5 Uitleg van het dictum / 249
10.6 Executiegeschil / 254
10.7 De vrijheid van de rechter en het Unierecht / 254
10.8 Conclusie / 259
Hoofdstuk 11. Onmogelijkheid / 263
11.1 Inleiding / 263
11.2 Definitie van onmogelijkheid / 263
11.3 Vormen van onmogelijkheid / 265
11.4 Gevolgen van onmogelijkheid naar Belgisch recht / 270
11.5 Bewijslast onmogelijkheid / 270
11.6 Relatie met overmacht / 270
11.7 Onmogelijkheid en garantie / 272
11.8 Gevolgen voor het bevel en verbod / 273
11.9 De effectiviteit van de remedie en de reële executie / 278
11.10 De effectiviteit van de remedie en het voorkómen van onmogelijkheid / 280
11.11 Conclusie / 282
Hoofdstuk 12. De rol van het rechterlijk bevel en verbod bij een collectieve actie tegen de overheid / 285
12.1 Inleiding / 285
12.2 Het belang van het rechterlijk bevel en verbod bij collectieve acties / 286
12.3 Groepsacties en algemeen belang-acties / 288
12.4 De algemeen belang-actie nader beschouwd / 289
12.5 De ontwikkeling van de algemeen belang-actie in de jurisprudentie / 291
12.6 Behartiging van gelijksoortige belangen / 294
12.7 De bijzondere positie van de overheid bij bevel- en verbodsacties / 298
12.8 Wat betekent het bestaan van beleidsruimte voor het bevel en verbod? / 301
12.9 Het wetgevingsbevel / 306
12.10 Conclusie / 310
Hoofdstuk 13. Conclusie / 315
13.1 Inleiding / 315
13.2 Het recht op een preventieve remedie / 315
13.3 De eisen die aan een preventieve effectieve remedie moeten worden gesteld / 318
13.4 Voldoen het rechterlijk bevel en verbod? / 319
13.5 Ruimte voor verbetering en nader onderzoek? / 322
13.6 Conclusie / 324
Summary / 325
Literatuur / 331
Jurisprudentieregister / 341
Trefwoordenregister / 349
Curriculum vitae / 353
Hoofdstuk 1. Inleiding / 1
1.1 Inleiding en vraagstelling / 1
1.2 Opzet van het onderzoek / 6
1.3 Plaats van het onderzoek / 8
Hoofdstuk 2. Plaatsbepaling en defi nities / 11
2.1 Sancties, remedies en handhaving / 11
2.2 Verbintenissen en rechtsplichten / 14
2.3 Bevel en verbod, en hun karakter / 16
2.4 Dwangmiddelen / 21
2.5 Schadevoorkomingsplichten / 21
2.6 Rechtsvorderingen / 25
Deel 1
Hoofdstuk 3. Doelen van het burgerlijk (proces)recht, toegang tot de rechter en effectieve rechtsbescherming / 31
3.1 Inleiding / 31
3.2 Doelen van het burgerlijk recht / 32
3.3 Doelen van het burgerlijk procesrecht / 37
3.4 Proportionaliteit als beginsel van burgerlijk (proces)recht? / 40
3.5 Doelen van burgerlijk (proces)recht in België / 42
3.6 Toegang tot de rechter en effectieve rechtsbescherming / 44
3.7 Conclusie / 46
Hoofdstuk 4. Het EVRM / 49
4.1 Inleiding / 49
4.2 Toegang tot de rechter en de effective remedy / 49
4.3 Remedies, procedurele en materiële aspecten / 53
4.3.1 Het procedurele aspect / 53
4.3.2 Het materiële aspect / 56
4.4 Een nationaal voorbeeld als uitzondering – de redelijke termijn / 61
4.5 Een nationaal voorbeeld als bevestiging – schending van art. 3 EVRM bij tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf / 64
4.6 Conclusie / 66
Hoofdstuk 5. Het Unierecht / 69
5.1 Inleiding / 69
5.2 Unierecht en effectieve rechtsbescherming / 69
5.3 Remedies / 72
5.4 Eisen die aan remedies worden gesteld / 75
5.5 Recapitulatie van de eisen die uit de jurisprudentie volgen / 83
5.6 Uitwerking van het proportionaliteitsvereiste / 84
5.7 De aan het Unierecht zelf te ontlenen eisen – het aanbestedingsrecht als voorbeeld / 87
5.7.1 Inleiding / 87
5.7.2 Eisen die aan remedies worden gesteld / 87
5.7.3 Toepassing in Nederland / 91
5.7.4 Beoordeling effectiviteit van het rechterlijk bevel en verbod in het aanbestedingsrecht / 93
5.8 De aan het Unierecht zelf te ontlenen eisen – de Richtlijn oneerlijke bedingen als voorbeeld / 94
5.8.1 Inleiding / 94
5.8.2 Eisen die aan remedies worden gesteld / 94
5.8.3 Toepassing in Nederland / 98
5.8.4 Beoordeling effectiviteit van het rechterlijk bevel en verbod bij oneerlijke bedingen / 103
5.9 Preventieve remedies voorgeschreven – nog twee voorbeelden / 103
5.10 Tenuitvoerlegging als Unierechtelijk vereiste / 105
5.11 Conclusie / 108
Hoofdstuk 6. De aan een effectieve remedie te stellen eisen – recapitulatie / 111
6.1 Inleiding / 111
6.2 De aanspraak op een preventieve remedie / 111
6.3 Effectiviteit van de remedie / 113
6.4 Conclusie / 116
Deel 2
Hoofdstuk 7. Het rechterlijk bevel en verbod / 119
7.1 Inleiding / 119
7.2 Historie van het rechterlijk bevel en verbod / 119
7.2.1 Oplossing in schadevergoeding / 119
7.2.2 Sanctionering op voorhand / 120
7.3 De eisen die art. 3:296 BW stelt / 122
7.3.1 Dreigende schending van een rechtsplicht – reële dreiging vereist / 123
7.3.2 “Op vordering van” / 126
7.3.3 “Hij die jegens een ander” – algemeen / 128
7.3.4 “Hij die jegens een ander” – relativiteit / 130
7.3.5 Doel van het relativiteitsvereiste / 137
7.3.6 Het relativiteitsvereiste en het bevel en verbod / 137
7.3.7 Een andere rol voor het relativiteitsvereiste bij het rechterlijk bevel en verbod? / 141
7.3.8 De contractuele relativiteit en het bevel en verbod / 144
7.4 “daartoe”- de congruentie-eis / 145
7.5 Causaal verband / 146
7.6 De betekenis van het begrip “voldoende belang” / 147
7.7 Ambtshalve toetsing van het voldoende belang? / 150
7.8 Het belang bij een bevel of verbod / 151
7.9 Art. 3:296 lid 2 BW – voorwaarde of tijdsbepaling / 153
7.10 Schadevergoeding in natura / 154
7.11 Nakoming van verbintenissen naar Belgisch recht / 158
7.12 Wetsvoorstel voor Boek 5 ‘verbintenissen’ (België) / 160
7.13 Voorkomen van onrechtmatig handelen naar Belgisch recht / 161
7.14 Voorontwerp buitencontractuele aansprakelijkheid (België) / 164
7.15 Vergelijking op hoofdlijnen van de Nederlandse en de Belgische situatie / 165
7.16 Conclusie / 166
Hoofdstuk 8. Afwijzingsgronden / 169
8.1 Inleiding / 169
8.2 De wet / 169
8.2.1 Algemene wettelijke uitzonderingen / 169
8.2.2 Zwaarwegende maatschappelijke belangen / 170
8.3 De aard der verplichting / 172
8.4 Rechtshandeling, afdwingbaarheid uitgesloten / 176
8.5 Andere afwijzingsgronden en verweren / 177
8.5.1 Redelijkheid en billijkheid / 177
8.5.2 Misbruik van bevoegdheid / 181
8.5.3 Misbruik van recht naar Belgisch recht / 183
8.5.4 Rechtsverwerking / 183
8.5.5 Toezegging wederpartij / 188
8.5.6 Andere omstandigheden dan een toezegging / 190
8.5.7 Verval van recht / 191
8.6 Verjaring / 191
8.6.1 Algemeen / 191
8.6.2 Implicaties voor het rechterlijk bevel en verbod – aparte verjaringsregeling nodig? / 195
8.7 Conclusie / 199
Hoofdstuk 9. Het verval van het bevel of verbod / 201
9.1 Inleiding / 201
9.2 Een bevel of verbod heeft een beperkte werkingsduur / 201
9.3 Wijziging van omstandigheden / 203
9.4 Gevolgen bodemuitspraak / 206
9.5 Conclusie / 207
Deel 3
Hoofdstuk 10. De rol en de vrijheid van de rechter / 211
10.1 Inleiding / 211
10.2 Discretionaire bevoegdheid ten aanzien van het geven van een bevel of verbod? / 212
10.2.1 Inleiding en hoofdregel / 212
10.2.2 De normering van het handelen bij een onrechtmatige daad en bij de nakomingsvordering / 216
10.2.3 Correctiemechanismen in de remediefase / 223
10.2.4 Nader over het kort geding / 223
10.2.5 Discretionaire bevoegdheid, proportionaliteit en preventie / 228
10.2.6 Discretionaire bevoegdheid in België? / 229
10.3 Het petitum / 231
10.3.1 Gebondenheid aan het petitum / 231
10.3.2 Uitleg van het petitum / 232
10.3.3 Toewijzing van het mindere / 233
10.3.4 Toewijzing van iets anders dan gevorderd / 235
10.3.5 De congruentie-eis en de vrijheid van de rechter / 237
10.3.6 Stelselmatigheid van het handelen en de congruentie-eis / 238
10.3.7 Conclusie ten aanzien van het petitum / 239
10.4 Het dictum / 240
10.4.1 Inleiding / 240
10.4.2 De veroordeelde partij / 241
10.4.3 De veroordeling zelf: wat moet er worden gedaan of nagelaten? / 241
10.4.4 Een verbod in algemene termen / 243
10.4.5 Verbod in algemene termen, tussenconclusie / 248
10.5 Uitleg van het dictum / 249
10.6 Executiegeschil / 254
10.7 De vrijheid van de rechter en het Unierecht / 254
10.8 Conclusie / 259
Hoofdstuk 11. Onmogelijkheid / 263
11.1 Inleiding / 263
11.2 Definitie van onmogelijkheid / 263
11.3 Vormen van onmogelijkheid / 265
11.4 Gevolgen van onmogelijkheid naar Belgisch recht / 270
11.5 Bewijslast onmogelijkheid / 270
11.6 Relatie met overmacht / 270
11.7 Onmogelijkheid en garantie / 272
11.8 Gevolgen voor het bevel en verbod / 273
11.9 De effectiviteit van de remedie en de reële executie / 278
11.10 De effectiviteit van de remedie en het voorkómen van onmogelijkheid / 280
11.11 Conclusie / 282
Hoofdstuk 12. De rol van het rechterlijk bevel en verbod bij een collectieve actie tegen de overheid / 285
12.1 Inleiding / 285
12.2 Het belang van het rechterlijk bevel en verbod bij collectieve acties / 286
12.3 Groepsacties en algemeen belang-acties / 288
12.4 De algemeen belang-actie nader beschouwd / 289
12.5 De ontwikkeling van de algemeen belang-actie in de jurisprudentie / 291
12.6 Behartiging van gelijksoortige belangen / 294
12.7 De bijzondere positie van de overheid bij bevel- en verbodsacties / 298
12.8 Wat betekent het bestaan van beleidsruimte voor het bevel en verbod? / 301
12.9 Het wetgevingsbevel / 306
12.10 Conclusie / 310
Hoofdstuk 13. Conclusie / 315
13.1 Inleiding / 315
13.2 Het recht op een preventieve remedie / 315
13.3 De eisen die aan een preventieve effectieve remedie moeten worden gesteld / 318
13.4 Voldoen het rechterlijk bevel en verbod? / 319
13.5 Ruimte voor verbetering en nader onderzoek? / 322
13.6 Conclusie / 324
Summary / 325
Literatuur / 331
Jurisprudentieregister / 341
Trefwoordenregister / 349
Curriculum vitae / 353
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
