Veel mensen hebben ooit voor hun vak geleerd, deden daarvoor een studie of opleiding en voeren dat vak vervolgens nog járen uit. Een professional zou geen professional zijn als die niet voortdurend bezig was met nog beter worden in zijn/haar vak en het vak zelf ook verder brengen. Noah Harari liet al zien dat we in de 21e eeuw niet alleen meerdere keren van functie/baan zullen moeten wisselen, maar dat we ook een of meerdere keren van beroep zullen gaan veranderen (bijvoorbeeld omdat die taak door robots of algoritmen wordt overgenomen). Kortom: een leven lang leren is het devies: je vak bijhouden, de zaag scherp houden, en vaak reflecteren over je professionele functioneren.
Stilstaan bij wát er precies in werksituaties gebeurt, stilstaan bij je eigen verhaal helpt enorm om die professionaliteit verder aan te scherpen. Kwaliteit zit in de details. Dus helpt het enorm om specifieke ervaringsmomenten sterk te concretiseren. En nagaan hoe je daarin zélf de bron van je handelen bent geworden en welke omgevingsinvloeden je op dat moment mee hebt laten spelen.
Ons boek Professioneel reflecteren ontloopt de invalshoeken waarbij het startpunt ligt bij ‘een probleem' of in ‘de context'. Zoals men in Genéve de bouwstenen van de wereld onderzoekt (materie en antimaterie deeltjes) zo kan een professional de kernelementen opsporen waarop deze zijn handelen baseert. Professioneel handelen impliceert niet alleen kundig optreden (know-how), maar vraagt ook om een verantwoord verhaal.
Dit ‘kijken naar eigen handelen' maakt het voor jou als professional mogelijk om op te sporen hoe je op een bepaald moment jouw werkwereld hebt geconstrueerd. Hoe je een werksituatie hebt waargenomen.
En iedereen doet dat op een eigen manier en geeft daar betekenis aan. Je maakt - in jouw ‘ervaring'- iets tot voorgrond, en daarmee de rest tot achtergrond. Je roept jouw emoties bij die situatie op. Een ander kan een heel andere betrokkenheid bij eenzelfde soort situatie hebben. En jij hebt jouw ervaringen en associaties die op een bepaald moment geactualiseerd worden. Je werkt met jouw begrippenkaders om betekenis te geven. Jij maakt jouw samenhang. Jij gebruikt daarbij jouw vooronderstellingen.
Kortom: Je maakt veel meer eigen aan je wereld dan je denkt. En zelfs als je denkt ‘ik maak veel meer wereld dan ik denk', dan nog maak je veel meer wereld dan je toch al dacht dat je maakte.
Steeds geldt ‘Hoe je kijkt maakt wat je ziet en (min of meer) wat je doet en laat'. Je manier van waarnemen en betekenis geven beïnvloedt je handelen. En dit lijkt een gemakkelijker zin dan het is.
Vaak zie je van alles, maar heb je geen besef van hoe je zit te kijken zodat je ziet wat je ziet. Pas als een ander iets anders ziet (terwijl je dacht dat je toch naar hetzelfde zat te kijken) kun je tot besef komen hoe jij mogelijk anders kijkt dan die ander. Aan het andere kun je jezelf ontdekken. Dit boek laat aan jezelf zien hoe je door te reflecteren die - vaak impliciet blijvende - professionele keuzes kunt achterhalen en hoe je tot zorgvuldiger keuzes en professionele ontwikkeling kunt komen.
Ons boek helpt individuele professionals naar het eigen professionele functioneren te kijken en nodigt uit om de neiging tot zelfevaluatie uit te stellen voor de fase van het ‘verwijlen' bij concrete ervaringsmomenten. Het biedt ook een heldere systematiek om dat samen met anderen te doen en het eigen denken en doen op zo'n moment met dat van anderen dialogisch op tafel te brengen.
Ten slotte geeft het boek begeleiders van professionals-in-opleiding een krachtig instrumentarium - letterlijk in de vorm van een vragenlijst - om sámen na te gaan waarop het handelen zich baseert en hoe dit aanwijzingen kan geven voor persoonlijke, professionele aanscherping.
Marcel Hoonhout, Christa van Luijk, Antoon Duijnker, Annemieke Knuwer en Rinus Merkies delen jarenlange ervaring op het gebied van coaching en supervisie. Ze geven les aan hogescholen en universiteiten of werken als (executive) coach. Hun gebundelde kennis maakt van Professioneel reflecteren een boek van onschatbare waarde voor iedere professional.
