‘Toen de urgentie echt heel groot werd was er ruimte voor verandering’, vertelt Anje-Marijcke van Boxtel over die ommekeer. Ze was teamcoach bij Team Brunel en ziet in de zeilsport een ultieme metafoor voor agile werken. Of om in zeiltermen te blijven: wendbaar te zijn.
Bouwe Bekking, één van Neerlands meest ervaren zeezeilers, was schipper op de Brunel. In eerdere edities van de Ocean Race was zijn wil als kapitein ook wet: command & control was lang de norm in de scheepvaart. Op de nieuwe generatie zeilboten van de Ocean Race kan dat niet meer. De boten zijn een zogenaamde ‘one design’. Alle boten zijn exact hetzelfde en het komt dan meer dan ooit aan op de mensen. Dat was te zien. Nog nooit waren de wedstrijden tijdens de Volvo Ocean Race zo spannend. Sommige etappes werden na weken zeilen pas in de haven beslist. Voor Bekking betekende het dat hij als schipper zijn leiderschapsstijl moest aanpassen. Voor zijn crewmembers betekende het dat ze meer leiderschap moesten laten zien. Dat inzicht kwam onder meer in Auckland, toen de Brunel achterin het veld voer. Anje-Marijcke: ‘We hebben toen met z’n allen indringende gesprekken gevoerd. Het team bestond uit een enorm gevarieerde groep crewleden. Babyboomers versus oude zeerotten. Mannen en vrouwen. Zeilers die de America’s Cup gewend waren; wedstrijdjes van een paar uur en nu opeens weken op zee. Wanneer je zo’n diversiteit wilt benutten vergt dat een andere aansturing.’
High performing
Om het maximale uit de boot te halen, moet je ook het maximale uit het team halen, luidde de conclusie. Dat kan alleen met vertrouwen van de leiding en dat mensen zelf regie nemen. Van Boxtel: ‘Leiderschap zit in iedereen, niet alleen in een schipper. Het is de truc om dat leiderschap bij iedereen los te weken. Dat is in Auckland gebeurd. Daarna ging het vliegen. Je moet eerst jezelf leren kennen, voordat je een ander leert kennen. Je eigen kompas kennen voor je een teamkompas kunt zetten. Daar moet je soms diep voor gaan. En meer bespreken dan je gewend was om te doen. Want samenwerken is zoveel meer dan naast elkaar doen waar je goed in bent. Wat er op zee gebeurde met de Brunel bemanning, was dat het na de stopover in Auckland een high-performing team geworden was. Een team dat agile opereerde.’
Wendbaar
Oceaanzeilen is de meest uitdagendste teamsport die er is. Elk moment gebeurt er wel wat op zee, en je moet je constant aanpassen aan elementen waar je geen controle over hebt. Als schipper kun je niet alles overzien, heb je de ogen, oren en brein van een bemanning nodig om steeds slimme beslissingen te nemen. Ga je leiderschap delen om als team voortdurend in ontwikkeling te zijn. Zo kun je agile (wendbaar) zijn. Anje-Marijcke: ‘En dat is in het bedrijfsleven niet anders dan op die boot. Onze vuca - snel veranderende - wereld is net zo weinig voorspelbaar als de omstandigheden op de oceaan. Dat in de wetenschap dat de concurrentie ook niet stil zit en doorontwikkelt. Andere teams zijn net zo briljant. Net als de big boats van de Volvo Ocean Race is er in het zakelijke leven steeds minder onderscheid in de tooling. De hardware is meer en meer hetzelfde, het draait om de software; de mensen. Die maken het verschil. Dus heb je excellente vaklieden nodig. Mensen die zich voortdurend blijven ontwikkelen. Mensen die creativiteit en slagkracht uit de samenwerking halen. Dat kun je als leider/manager/schipper niet alleen. Dat kan alleen met een goed samenwerkend team dat snel en wendbaar is; agile. De metafoor van de Volvo Ocean Race en het bedrijfsleven gaat in zoveel gevallen op. Als bedrijven vandaag de dag niet slim navigeren, worden ze voorbij gevaren.’
Teamkompas
Voor Anje-Marijcke begint agile leadership met je eigen kompas bouwen. ‘Richting motiveert steile leercurves en (stijl)flexibiliteit. Oók voor de mensen die je leidt. Je komt verder als je anderen helpt ook stappen te zetten. En als je vervolgens de systemen versterkt. Dat vereist zelfinzicht, inzicht in menselijke netwerken en verbindende kwaliteiten. Dat geldt voor een boot, maar zeker ook voor een organisatie.’ Bouwes leiderschap werd gechallenged toen Team Brunel niet presteerde. Hij moest als leider transformeren. Van ‘zeegod Neptunus’ moest hij ondersteunend worden aan zijn team. Dat is ook voor businessleaders een enorme transformatie. Het vraagt grote ego-flexibiliteit. Gemotiveerd door intrinsieke passie voor het vak en de wil te excelleren maakte Bouwe die slag en daagde zijn crew uit hetzelfde te doen. Op hun nieuwe teamkompas creëerden ze na Auckland een zeer steile leercurve. De teamperformance van Brunel werd uiteindelijk beloond met een derde plek overall, waarbij de zege in de laatste uren uit de handen glipte. Omdat de concurrentie ook niet stil zat en wendbaar was. Het draait om de details. Zowel in het zeilen als in het bedrijfsleven.
Anje-Marijcke van Boxtel, Organisatiepsycholoog, Executive (team) coach in business & sports.
Op 21 april 2020 spreekt Anje-Marijcke van Boxtel op het event 'Agile Leadership Europe'.
