Collins publiceerde onlangs het boek How the Mighty Fall, waarin hij analyseert hoe schijnbaar onoverwinnelijke bedrijven toch van hun voetstuk kunnen vallen. Dat neergangsproces blijkt zich via een bepaalde wetmatigheid te voltrekken: ongebreideld succes leidt in eerste instantie tot hoogmoed, vervolgens tot een ongedisciplineerde drang naar meer, en uiteindelijk tot een complete ontkenning van risico’s en gevaar. Als de barsten in het fundament eenmaal zichtbaar zijn, klampen managers zich eerst vast aan wanhopige reddingsoperaties, om zich ten slotte over te geven aan onbeduidendheid of een faillissement.
Hoewel bedrijven volgens Collins in de meeste gevallen verantwoordelijk zijn voor hun eigen falen, lijkt dat besef bij veel ondernemingen nog niet te zijn doorgedrongen. De failliet verklaarde hypotheekverstrekker Fannie Mae nam weliswaar miljardenrisico’s door zich koortsachtig in te kopen in de alsmaar groeiende onroerend goedzeepbel, maar weigerde vervolgens de hand in eigen boezem te steken. In plaats daarvan verdedigde toenmalig ceo Daniel Mudd zich in de New York Times door te verklaren dat bijna niemand verwachtte dat de bankwereld er zo slecht aan toe zou zijn. ‘Het is niet eerlijk om ons de schuld te geven omdat we het onvoorspelbare niet voorspeld hebben.’ Vikram Pandit, CEO van het eveneens zwaar getroffen Citigroup, voegde hier later in een televisie-interview nog aan toe: ‘Hoe vaak zie je dat obligaties van een AAA-rating (de hoogste notering, die aangeeft dat het kredietrisico miniem is - red.) naar nul gaan? Ik denk dat niemand, maar dan ook niemand, de omgeving waarin we ons momenteel bevinden vooraf heeft kunnen inschatten.’
Betekent dit dat het bedrijfsleven gedoemd is om de fouten van weleer te herhalen? Collins merkt op dat de succesvolle bedrijven wel degelijk lering kunnen trekken uit hun handelen. ‘Als je resultaten kunt creëren op een moment dat iedereen om je heen ten onder gaat, dan heb je recht van spreken.’ Een bedrijf hoeft daarnaast geen gevangene te zijn van zijn industrie, zegt Collins. ‘Niet alle financiële instellingen gingen aan de crisis van 2008 ten onder. Sommige gebruikten de mogelijkheid om temidden van het tumult met zwakke concurrenten hun voordeel te doen.’
Waarmee niet gezegd is dat deze ondernemingen ook in de toekomst hun grootsheid zullen behouden. Collins: ‘Elk bedrijf, het maakt niet uit hoe groot en fantastisch het is, kan falen. Zál waarschijnlijk ook falen. Er is geen veiligheid, voor niemand.’
(Lees het volledige interview in het oktobernummer van Management & Literatuur)
Over Jeroen Ansink
Jeroen Ansink is journalist in New York. Hij schrijft en schreef onder meer voor HP/De Tijd, Elsevier Weekly Magazine en Fortune.com. Voor Managementboek schrijft hij interviews. Ansink voltooide een vrij doctoraal in de Letteren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en behaalde het certificaat Business Journalism aan de Wharton Business School aan de Universiteit van Pennsylvania.
