Als het er echt om gaat - Persoonlijke gesprekken met topbestuurders

Risico's zijn geen keuze, maar onderdeel van een proces om te komen tot het gewenste resultaat. Zeker in politiek en maatschappelijke processen, en ook in het bedrijfsleven en de financiële sector is het voortdurend balanceren. Balanceren tussen noodzaak, strategie, haalbaarheid, belangen van stakeholders, op korte en lange termijn, balanceren dus tussen wens en werkelijkheid. Wat hierbij vaak onderbelicht blijft is de rol van bestuurders zelf. Welke voorkeuren hebben zij zelf, door welke ervaringen worden ze gedreven?  En wat gebeurt er als er opeens geen keuze is, en men voor voldongen feiten wordt geplaatst en men risico's moet nemen? Als het er echt toe doet?

Dat zijn gesprekken die ik vanuit mijn rol als adviseur achter de schermen vaak heb gevoerd maar die voor het grote publiek nauwelijks zichtbaar zijn. Na bijna dertig jaar in het vak als organisatieadviseur op het vlak van besturing en beheersing, van strategie en risicomanagement leek het een goed moment om een terug te blikken en vooruit te kijken. Op mijn ‘persoonlijke tijdlijn' ben ik teruggegaan naar bestuurders waarmee ik gedurende mijn loopbaan heb samengewerkt en die met hun stijl en vooral hun openheid indruk hebben gemaakt. Hierdoor valt er veel te leren uit deze gesprekken voor (toekomstige) bestuurders en risicomanagers.

Niemand kan je meer helpen
Door de ogen van topbestuurders van toonaangevende Nederlandse bedrijven en overheidsorganisaties gaan we terug naar situaties die een onuitwisbare indruk hebben achtergelaten bij de bestuurders, en in veel gevallen ook bepalend zijn geweest voor bedrijf en maatschappij. Een interessant kijkje in de keuken op moment dat de bestuurders op hun kwetsbaarst en hun sterkst zijn, of zoals een van hen het kernachtig verwoordde: 'Bij de belangrijkste wedstrijd in je carrière is er niemand meer die je kan helpen.'

Kern van dit boek zijn dus de ervaringen van bestuurders. Uit de interviews met de topbestuurders, waaronder Annemarie Jorritsma, Thijs Smit, Els de Groot, Jan Nooitgedagt, Annette Mosman en Jan Peter Balkenende wordt duidelijk dat bestuurders een heel eigen beeld hebben van de wijze waarop met risico's moet worden omgegaan. Dat beeld staat niet op zichzelf, ze is onderdeel van een maatschappelijke ontwikkeling van het vakgebied besturen en risicomanagement. In het boek wordt in hoofdlijnen geschetst wat er in de afgelopen dertig jaar op het vlak van risicomanagement is gebeurd. Dit geeft zicht op de omgeving waarin de bestuurders vandaag de dag werken.  Dan wordt een aantal thema's uitgelicht die regelmatig terugkwamen in de gesprekken: de maatschappelijke trends en ontwikkelingen, de rol van strategie, governance, organisatie- en risicocultuur en persoonlijk leiderschap.

Meer bereiken door minder regels
Tot slot probeer ik in een synthese van historisch ontwikkelingen en hedendaagse uitdaging een nieuw perspectief te schetsen wat de wereld van risicomanagement eenvoudiger moet maken. Meer bereiken door minder te beloven en door minder nadruk op regels te leggen.
Succesvol risicomanagement begint met een cultuur waarin iedereen bewust anticipeert op risico's. Vertrouwen, verantwoordelijkheid, durf en tegenspraak als tegengif tegen nog meer regels. Dit boek beschrijft het belang van de menselijke factor en de keuzes die bestuurders en managers kunnen maken voor het creëren van een gezonde en effectieve risicocultuur.