Chip War start net na de Tweede Wereldoorlog als de (oorlogs) industrie in Amerika doorgroeit, Europa weer wordt opgebouwd en Japan zijn wonden likt. In Azië vinden tussen 1945 en 1960 verschillende revoluties en onafhankelijkheidsoorlogen plaats, die uiteindelijk tot aan de dag van vandaag doorklinken. Ook in het verhaal over computerchips of zoals hij eigenlijk heet: de integrated circuit. Tegenwoordig zijn er een paar dominante landen waar chips geproduceerd worden: Amerika, China, Taiwan en Japan. En inmiddels heeft nagenoeg elke bedrijfstak wel één of andere afhankelijkheid van computerchips of producten daarmee.
De geopolitiek van Amerika heeft daar her en der ook de hand in gehad. Dat Taiwan er nog is, dat Zuid-Korea na een verwoestende oorlog in de jaren ’60 kon uitgroeien tot één van de meest succesvolle en stabiele landen in de regio, de hand van Amerika is erin zichtbaar.
Laboratoria
Miller start zijn verhaal in de hardware laboratoria die uit de WOII - oorlogsindustrie zijn geboren: AT&T, Texas Instruments en kleine nieuwe start-ups als Hewlett Packard en Fairchild Semiconductors. Met een keur aan bijzondere kleurrijke en visionaire ondernemers. Al in de jaren ’60 beginnen bedrijven delen van hun productie uit te besteden in Azië, en als eerste Zuid-Korea. Globalisatie avant-la-lettre. In dit land worden hoogwaardige productielijnen opgezet voor eerst transitoren en daarna chips. En mede daardoor ontstond in Zuid-Korea een hightechindustrie die bijvoorbeeld Samsung heeft opgeleverd.
De wet van Moore
De grote doorbraak voor de gehele computerindustrie kwam in 1972 met de ontwikkeling van de general purpose 4004 siliconchip, kortweg de 4004, door het toen nog jonge bedrijf Intel. Aan het hoofd stond Gordon Moore, die we kennen van de fameuze wet van Moore: Het aantal transistors in een geïntegreerde schakeling verdubbelt elke twee jaar door de technologische vooruitgang. Het is een opgave die naarmate de tijd vordert steeds moeilijker wordt. Quantum Computing is nu de nieuwe richting.
Ruzie
De titel van Chip War zegt het al. In de geschiedenis van de chip is er nogal wat geruzie geweest. Veel gedoe in de periode 1978 – 1981 toen Japan - copy-cat master van die tijd - de markt bestormde. Ze kopieerden technologie, maar wisten ook nieuwe producten te ontwerpen. Onder andere Sony (met zijn beroemde oprichter en visionair Akio Morita) kwam met de walkman en Nintendo met spelcomputers. Nieuwe producten die een nieuwe vraag naar chips opleverden. Amerika won uiteindelijk die strijd door samen met Zuid-Korea en Taiwan de prijs ver naar beneden te drukken.
Optische chip wafer machines
Met name Sony gaf ondernemers in de regio wel het voorbeeld dat ze zelf op dit gebied bedrijven konden beginnen. Zo ontwikkelde zich Samsung in Zuid-Korea en Taiwan Semiconductor Manufactoring Company (TSMC) in Taiwan. In Amerika domineerde Intel de markt gedurende jaren ’90 tot ze, mede door Moores Law, bijna bezweken. Bedrijven als QualComm en Nvidia waren beter in staat in te spelen op bijvoorbeeld de vraag naar snelle chips voor mobiele telefoons en beeldschermen. Het kleine bedrijf ASML uit Veldhoven bleek in staat om hoogwaardige optische chip wafer machines te maken. Deze apparaten zijn nodig om chips te fabriceren, de bakmachines zeg maar. Het is een uniek product dat gebruikt wordt door 90% van de markt.
Meer dan een marktoorlog
De chipoorlog waar we nu mee te maken hebben, is meer dan een marktoorlog. Door de bijzondere concentratie van technologie en productie in Japan en Taiwan, de relatie die Taiwan heeft met China en de opkomst van China als wereldwijde technologiespeler, is een kruitvat ontstaan. Onder president XI heeft China zich de ambitie gesteld de wereldleider in hightech te worden. Er is enorme influx van kapitaal en kennis gestopt in bijvoorbeeld Huawei. Het is een militair geleide organisatie, en één van de credo’s is ‘Victory is a soldier’s greatest contribution’.
De afgelopen jaren ontstonden delicate situaties. Apple produceert al decennia zijn hardware in China, maar begint zich inmiddels wat terug te trekken. TSMC investeert 40 miljard in een nieuwe chipsfabriek in Arizona. Delicaat want TSMC’s oprichter (met handen vol Taiwanees overheidsgeld) Morris Chang was ooit de beoogde CEO van Texas Instruments.
Daarnaast is er nog steeds een coronacrisis in China, een oorlog met Rusland in de hoofdrol die ook technologisch wordt uitgevochten, een ballon in het Amerikaanse luchtruim die de boel op scherp zet... en terwijl u dit leest misschien alweer wat nieuws. Never a dull moment.
Voor de achterliggende geschiedenis, waar het gaat over de chips, lees het hoogstaande boek Chip War.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
