Strategisch denken is ook in hoge mate geworteld in de militaire geschiedenis met denkers als Sun Tzu en Von Clausewitz. Uiteraard komen zij in dit brede boek aan de orde. Gaddis leidt de lezers van de oude Grieken en Romeinen via de religieuze disputen tussen Elisabeth I en Philips II naar de conflicten die de Verenigde Staten vochten om eerst hun vrijheid (de ‘Founding Fathers’), daarna hun eenheid (Lincoln) en vervolgens hun wereldheerschappij (Roosevelt) te verkrijgen.
Onder al deze hoofdstukken zet Gaddis een tegenstrijdigheid: de parabel van de vos en de egel. ‘De vos weet vele zaken, maar de egel weet maar één grote zaak.’ Een parabel van, zo neemt men aan, van de klassieke Griekse dichter Archilochus van Paros. Erasmus hield zich al met deze beeldspraak bezig, maar de naoorlogse politiek denker, cultuurfilosoof en essayist Isaiah Berlin (1909 - 1997) werkte dit uit in zijn beroemde essay The Hedgehog and the Fox waarin hij de geschiedfilosofie van Tolstoi in zijn grote roman Oorlog en Vrede analyseerde. Gaddis zet zo Augustinus (egel, filosoof van de katholieke kerk) af tegen Macchiavelli (vos en 15de eeuwse staatfilosoof). En koningin Elisabeth I (vos) tegen aardsvijand Philips II (egel).
Dit is een fantastisch boek Over strategisch denken. Maar hoe kun je even voorbij deze voornamelijk militaire en politieke voorbeelden kijken naar management? Het is goed om je te realiseren dat er in de kern twee type mensen bestaan die in een bedrijfstop verenigd moeten worden. Het uitwerken van strategisch denken is geholpen door na te denken over aanvoerlijnen. Waarom ging het voor én Napoleon én Hitler mis in Rusland: de aspiraties (die in principe oneindig zijn) stonden niet op een lijn met de middelen (die a priori eindig zijn). In dit geval logistiek. Het doel schoof letterlijk op terwijl de middelen achter raakten. Zo is ook een strategie van groei en schaal is ernstig gebaat bij goed doordachte logistiek en kapitaal. Waarom vergisten machthebbers als Perikles en Philips II (egels) zich zo in hun grootse aanvalsplannen? Ze luisterden niet naar hun criticasters (vossen) die net wat andere invalshoeken presenteerden. Dus omarm die!
Tot slot een bestuurlijke aanbeveling van Garris: geloof in de leider die soms ondoorzichtig en op het oog wispelturig, maar goed geïnformeerd, zijn besluiten neemt. Garris spreekt zijn waardering uit voor leiders als Augustus, Elisabeth I, Lincoln en Roosevelt die hun ‘empires’ en landen uit moeilijke tijden naar relatieve rust en cohesie wisten te voeren. Misschien niet geheel toevallig: allemaal vossen.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
