Hoe verschillend alle leiders ook zijn die ik heb geïnterviewd, een ding hebben ze gemeen: ze nemen verantwoordelijkheid. Vandaar de titel van het boek. Het is niet iets dat je overkomt, je kiest ervoor een leider te zijn. Het klinkt als een Amerikaanse oneliner en wellicht ook wat gemakkelijk: leiderschap als keuze, maar met die keuze ben je er nog niet. Het is slechts het begin van een reis waarbij je veelvuldig op de proef wordt gesteld.
Leiderschap willen analyseren, verklaren, begrijpen of ontsleutelen is onmogelijk. Erdoor geïnspireerd of gefascineerd raken kan wel. Je kunt er uren over praten, cursussen over volgen, duizenden boeken over lezen en dan begrijp je er nog helemaal niets van. En toch herken je het meteen als je het ziet of voelt. Leiderschap lijkt op de liefde. Niemand kan ons werkelijk onderwijzen, je moet het ervaren om het te begrijpen.
We kunnen pas ergens in excelleren als we er echt van houden of er tenminste gepassioneerd over zijn. Een van de beste lessen geeft Ricardo Semler. Hij ontwierp de organisatie waar hij zelf graag zou werken. Of ontwikkelde de school waar hij zelf graag les had gehad. Als je een idee of product hebt waar je van houdt en waar je tijd en aandacht aan besteedt, is de kans vrij groot dat het succesvol kan zijn.
Ik vergelijk leiderschap met golfsurfen. Dat leer je ook niet door er een boek over te lezen, maar door het te doen. Je kunt ook hier veel leren van anderen. Maar je hebt niet alles onder controle. De oceaan is onvoorspelbaar en hoe je op de omstandigheden reageert bepaalt of je succesvol zult zijn. Er bestaat geen vaste handleiding hoe je surfen leert. En net als je denkt dat je het redelijk beheerst, komt er een onverwachte golf.
Ik heb veel geleerd tijdens het surfen. Hoe je met angst omgaat, of met tegenslag. Dat wilskracht en discipline je een eind kunnen brengen, maar dat je ook flexibel moet zijn, oftewel ‘to go with the flow’, en vooral plezier moet hebben. Om te leren en te groeien als surfer, mens of leider moet je zeker bereid zijn tegenslag te overwinnen. Wij zijn geneigd bij moeilijkheden af te haken, maar topprestaties vereisen doorzettingsvermogen en daadkracht. Charles Kettering verwoordde dit mooi: ‘Niemand was ooit de oceaan overgestoken als hij tijdens een storm uit de boot had kunnen stappen.’
In 5 jaar tijd kan veel gebeuren. Zo zijn twee van mijn favoriete schrijvers Stephen Covey en Warren Bennis overleden. Ook heb ik Lynda Gratton en Ricardo Semler opnieuw gesproken. En er zijn nieuwe interviews met onder andere Brené Brown en Margaret Wheatley die over het belang van kwetsbaarheid en krijgerschap vertellen.
Ook ik ben veranderd de laatste 5 jaar. Van een freelance journalist die vooral vragen stelde en veel vrijheid bezat om te ontdekken en te onderzoeken, werd ik de hoofdredacteur van Management Team en mocht ik zelf leiding geven. Leiding geven aan verandering – we deden in tweeënhalf jaar twee keer een ingrijpende restyling – en aan een team van medewerkers.
En zo heb ik geleerd dat ergens over schrijven iets fundamenteel anders is dan iets daadwerkelijk te doen. Ik weet veel over leiderschap, maar dat maakt me nog geen goede leider. Het zorgt er hooguit voor dat ik beter weet wat ik wel en niet kan. Ik leerde dat ik goed kan vernieuwen, resultaatgericht ben en strategisch sterk, maar weinig geduld of organisatietalent heb.
Leiderschap leer je door de praktijk. En toch heb ik ook vele inzichten te danken aan alle boeken die ik heb gelezen en gesprekken die ik heb gevoerd. Ik ben ervan overtuigd dat wij troost en herkenning, maar ook de confrontatie en uitdaging van ons beeld van de werkelijkheid vinden in de ontmoetingen met anderen.
Het was kortom tijd voor een nieuwe en actuele uitgave van Leiderschap is een keuze. Er is ook in deze uitgave geen standaardrecept voor leiderschap. Het gaat weer om mensen die hun nek durven uitsteken. De ideeën en prestaties zijn zeer verschillend, maar wat de geïnterviewden met elkaar gemeen hebben is dat zij ervoor kozen hun dromen te realiseren, hun potentieel te verwezenlijken. Of zoals schrijfster Marianne Williamson zegt: ‘Zij maken zich niet klein om anderen een dienst te bewijzen.’
Over Dominique Haijtema
Dominique Haijtema (1973) is psycholoog, journalist en auteur van boeken als Leiderschap is een keuze en Nooit meer een zelfhulpboek. Zij schrijft voor tijdschriften als Psychologie Magazine en kranten als Het Financieele Dagblad, was hoofdredacteur bij Management Team en werkt als gastdocent bij o.a. AOG School of Management.
(foto door Mirjam van der Linden)
